Zamonaviy ta‟lim tizimini rivojlantirish va unga qaratilgan kreativ g„oyalar, takliflar va yechimlar

Калит сўзлар: 
Айритом, Абу Наср ал-Фаробий , Мусиқа илми, Абу Али Ибн 
Сино, Абдурахмон Жомий, Алишер Навоий, Заҳириддин Муҳаммад, Бобур, Дарвиш 
Али Чангий, ғижжак, чанг, рубоб, уд, дутор, танбур, сато, Афросиѐб, Laud, Laute, 
Усмон Зуфаров. 
 
Ўзбек халқ чолғу замонавий ижрочилик санъати ўз тараққиѐт босқичларида кўп 
асрлик анъаналарни мерос қилиб олди. Уларнинг илдизлари узоқ қадимга бориб 
тақалади. Зотан эрамизнинг I асрига оид Айритом археологик топилмаларида акс 
этган созанда аѐллар қўлидаги чолғулар хаѐлий эмас, балки ўша даврларда 
истеъмолда бўлган чолғуларнинг ҳаққоний тасвирларидир. Шунингдек кўҳна 
чолғулар тасвирларини Панжикент, Холчаѐн ва Афросиѐбдан топилган деворий 
суратларда ҳам кўришимиз мумкин. 
Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, Абу Наср ал-Фаробий замонидаѐқ ―Мусиқа 
илми‖ алоҳида назарий соҳа сифатида майдонга келган. Фаробий чолғу асбоблар 
илмининг асосчиси бўлган ва бу бежизга эмас.Фаробий ―Мусиқа илми‖ китобида 
мусиқа санъати ва чолғу асбоблари ҳақида тўлиқ маълумотберади. Ушбу китобда 
айниқса чолғу асбобларига алоҳида тўхталиб, ҳар бир созга алоҳида изоҳ бериб ўтган. 
Муаллиф шунингдек ўзи яшаган шарқ давлатларидаги халқларнинг мусиқий 
созларига ҳам алоҳида тўхталиб ўтган. Олимнинг ўзи ҳам бир неча чолғу 
асбобларини яхши ижро эта билган. Кейинги асрларда эса, бу соҳанинг Абу Али Ибн 
Сино, Абдурахмон Жомий, Алишер Навоий, Заҳириддин Муҳаммад Бобур, Дарвиш 
Али Чангий каби етук намояндалари ўз асарларида мусиқа санъатига оид илмий-
назарий маълумотлар билан бир қаторда миллий чолғулвр ҳақида ҳам муҳим 
маълумотларни баѐн қилганлар. 
Ўрта Осиѐ халқлари орасида чолғу асбобларининг карнай, сурнай, най, қўшнай, 
зарб билан чалинадиган созлар – ноғора, чилдирма, торли созлар – ғижжак, чанг, 
рубоб, уд, дутор, танбур, сато кенг тарқалишига асосий сабаблардан бири ҳам бу – 
маданиятнинг 
юксак 
даражада 
бўлганлиги, 
ҳунармандчиликнинг 
кенг 
ривожланганлигидандир. Ўзбек миллий мусиқа маданияти, шу жумладан мақомлар 
айни шу шолғулар воситасида яратилиб, асрлар оша бизгача етиб келган. Мусиқий 
санъатнинг, хусусан чолғу асбобларининг ривожланишига аввало халқ оғзаки ижоди, 

---