Zamonaviy ta‟lim tizimini rivojlantirish va unga qaratilgan kreativ g„oyalar, takliflar va yechimlar

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G„OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 37-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublication.
uz
379 
Umuman olganda bularni yana davom qildirish mumkin. Birgina kitobxonlik 
madaniyatini to`g`ri shakllantirish orqali esa insho va diktant yozishdagi bir qancha 
muammolarni bartaraf qilish mumkin. Imlo savodxonligi to`g`ri shakllangan o`quvchilar 
yuqori sinfga ko`chganda ona tili adabiyot fanidan insho va diktant yozganda kamroq 
xatoga yo`l qo`yishi yillar davomida sinalgan. 
Shuningdek bu jarayonni yuqori sinflarda ham davom qildirish mumkin. Ya‗ni har bir 
adabiyot darsida o`quvchilar uchun bitta asar tanlab beriladi va ma‗lum muddatdan so`ng 
shu asar ichidan o`quchilar talaffuzida qiynaladigan so`zlar asosida ―Kim to`g`ri yozadi‖ 
o`yinlari tashkil qilinadi. (Bu albatta ona tili darslarida qo`llaniladi) Buning uchun har bir 
darsda atigi 5 daqiqa vaqt ajratiladi. Qo`shimcha sifatida asar yuzasidan fikr mulohazalarni 
bayon qilish yoki biror parchani chiroyli qilib ko`chirib chiqish kabi usullarni ham qo`llash 
mumkin. Bunda esa o`qituvchidan yuqori didga ega kitobxon bo`lish o`z ustida muntazam 
ishlash talab etiladi. 
So`zlarni imlo qoidalariga ko`ra yozishni ona tili darslarida qanchalik ko`rsatib 
bermaylik, bu juda katta samara bermasligi mumkin. Chunki turli mashqlar va 
topshiriqlardagi so`zlar tilimizdagi so`zlarning ma‗lum foizinigina tashkil qilishi hech 
kimga sir emas. Agar biz o`quvchilarda kitobxonlik madaniyatini ham shakllantirsak, 
nafaqat notanish so`zlarni to`g`ri yozishga o`rgatamiz , balki, dunyoqarashini 
shakllantiramiz, nutqini o`stiramiz, tez va ravon o`qishga yo`naltirib boramiz. Ba‗zida eng 
a‗lochi o`quvchilar ham biror matnni o`qiyotganida yangi so`zga duch kelsa hijjalab 
o`qiganinini yoki o`qishga qiynalayotganini ish jarayonida ko`plab kuzatganmiz. Yoki 
tilimizdagi ba‗zi imlo qoidalaga ko`ra yoziladigan so`zlar (Masalan tutuq belgisi qatnashgan 
so`zlar imlosi, h va x harfi ishtirokidagi so`zlarni olaylik)ni noto`g`ri yozish holatlarini 
olaylik. Bu muammolar faqat maktab yoshidagi o`quvchilarni qiynamasdan katta yoshdagi 
shaxslar orasida ham uchrab turishi hech kimga sir emas. To`g`ri, bu muammolarni maxsus 
adabiyotlar yoki lug`atlar orqali hal qilish mumkin. Ammo maxsus lug`atlar va 
adabiyotlardan so`zni izlash ko`p vaqtni olishi mumkin. Bu masalaning bir tomoni. Agar 
pedagog test jarayonida yoki hech qanday ma‗lumot olish mumkin bo`lmagan vaziyatda 
bo`lsa-chi? Bunday holatlarda bizga xotira yordamga keladi. Agar o`sha insonda 
kitobxonlik madaniyati yuqori darajada shakllangan bo`lsa bu muammolarni osonlik bilan 
hal qilishi hayotiy tajribada isbotlangan. 
Xulosa o`rnida shuni aytish mumkinki, bugungi kunda internet jadal suratda rivojlanib, 
axborot oqimi hayotimizga shiddat bilan kirib kelmoqda. Bu o`z navbatida, nutqimizda o`z 
ifodasini topmoqda. Kundalik hayotmizni internetsiz tasavvur qilish qiyin. Biz xohlaymizmi 
yo`qmi radio va televideniya, umuman ommaviy axborot vositalarida, ijtimoiy tarmoqlarda 
ko`plab yangi so`zlarga duch kelamiz. Yangi tushunchalarni ifodalovchi so`zlar esa talaffuz 
va imloda har qanday odamni ham o`ylantirib qo`yishi tabiiydir. Birgina kitob o`qishlik 
yoki yangiliklarni muntazam kuzatib borishlik bilan sanab o`tilgan muammolarga osonlik 
bilan yechim topish mumkin. Zero tilimiz, yozuvimizni asrab avaylash, uni kelgusi avlodga 
yetkazish har birmiz uchun muqaddas burchdir. 

---