Zamonaviy qurilish materiallari va konstruksiyalari

DERAZA TARIXI 
Hozirgi kunda derazasiz uyni 
tasavvur qilishni iloji yo‘q. Go‘yoki 
bu element eng dastlabki yashash 
joylari bilan birga paydo bo‘lgandek. 
Ammo bu unday emas: birinchi 
derazalar faqat meloddan avvalgi 
2000 yillikda qayd etilgan. Va 
keyinchalik deraza oddiy tuynikdan 
murakkab 
tizimlarga 
o‘tib, 
rivojlanishning uzoq yo‘lini bosib 
o‘tdi. Birinchi deraza ko‘rinishi juda ibtidoiy edi. Ular havo almashinuvi 
va tabiiy yorug‘lik kirish uchun teshiklar shaklida qilingan. Janubdagi 
mamlakatlarda – yunonlar va rimliklar, arablar va xorazmliklar derazasiz 
uylar qurganlar, bu uylarning hovlisidagi ustunlar orqali honalarga tabiiy 
yorug‘lik kirgan. O‘rta asrlarga qadar derazalar hayvonlarning terilari 
yoki matolar bilan yopilgan oddiy teshiklar edi. Shuningdek, bu 
maqsadlar uchun yorug‘likni o‘tkazadigan qora mol terisi ham 
ishlatilgan.
Shisha buyumlari ishlab chiqarish eramizdan avvalgi VII asrda 
Qadimiy Misrda paydo bo‘lgan bo‘lsada, faqat eramizning o‘rta asrlariga 
kelib shisha oynalar qurilish materiali sifatida ishlatila boshlangan. 
Birinchi oynali derazalar Rim imperiyasi davrida paydo bo‘lgan. Buning 
uchun kichik shisha sharlar puflangan va bu sharlar tekislangan. Shu 
tariqa dumaloq shisha oynalar ishlab chiqarilgan. Bu oynalar yog‘och 
taxtada kesilgan teshiklarga joylashtirilgan. Bular birinchi deraza oynalar 
edi. Tahminan 1330 yilda, Fransiyada va keyin Germaniyada “oy 
shishasi” deb nomlangan oynalar ehtiro qilingan. Bu disk shaklidagi 

---

145 
oynalar juda notekis va shaffov emas edi. Bunday oynalardan 
qo‘rg‘oshinli ramkalar yordamida butun derazalar yog‘ilgan, bu esa o‘rta 
asr va Uyg‘onish davri inter’yerlarining o‘ziga hos hususiyati bo‘lib, 
ularni Yevropaning qadimgi binolarida ko‘rish mumkin. O‘sha davrning 
me’morlari oldida kichkina shisha plitalarni quyish mumkin bo‘lgan 
deraza romlarini yaratish vazifasi turar edi. Deraza romlari temir yoki mis 
panjaralardan iborat edi va bu panjaralar orasiga eritilgan shisha 
quyilgan. Shu bois O‘rta asrlarda qurilgan binolarning barcha derazalarda 
panjaralar mavjud..
O‘rta 
asr 
cherkovlari 
va 
soborlarida katta deraza teshiklari 
yasalgan, ular vitraj oynalar bilan 
bezatilgan yoki rangli shishadan 
yasalgan 
rasmlardan 
yig‘ilgan. 
Shisha ishlab chiqarishning primitiv 
usuli va uning qimmatligi sabab 
o‘sha davrning barcha me’moriy 
yodgorliklaridagi 
kichik 
va 
tor 
derazalar hozirgi zamon kishilarning 
diqqatini jalb etadi. 
Hozirgi kunda derazalar uchun ishlatiladigan taxtaoynalar birinchi 
bo‘lib Buyuk Britaniyadagi Pilkington kompaniyasi tomonidan float – 
uslubda (Float-tekkis) 1959 yilda ishlab chiqarilgan. 

---

146