Zamonaviy qurilish materiallari va konstruksiyalari

 
 
 
 
 
 
 

---

29 
Plastifikatorlar klassifikatsiyasi 
4-jadval 
Kategoriya 
Guruh 
Ta’sir samarasi 
Cho‘kishning 
o‘zgarishi, sm 
Suv 
talabchanlikning 
o‘zgarishi, % 
I 
Superplastifikator 
2..3 dan 20gacha 
20dan kam emas 
II 
Kuchli plastifikator 
2..3dan 4...20gacha 
10 
III 
O‘rtacha plastifikator 
2...3dan 8.. 
14gacha 
5 
IV 
Kuchsiz plastifikator 
2...3dan 6. .8gacha 
5dan kam 
 
GOST 24211-2003 bo‘yicha barcha plastiklovchi qo‘shimchalar birinchi 
guruhga tegishli va plastiklash samarasining darajasi bo‘yicha quyidagi 4 
turga bo‘linadi:
•
1 guruh plastiklovchi qo‘shimchalar – superplastifikatorlar (SP);
•
2 guruh plastiklovchi qo‘shimchalar – kuchli plastiklovchilar;
•
3 guruh plastiklovchi qo‘shimchalar – o‘rtacha plastiklovchilar;
•
4 guruh plastiklovchi qo‘shimchalar – kuchsiz plastiklovchilar.
 
4.3 Superplastifikatorlar
Klassifikatsiyasi va ta’sir mexanizmi 
GOST 
24211-2003 
bo‘yicha 
superplastifikatorlar 
beton 
qorishmalari hossalarini boshqaruvchi qo‘shimchalar turiga kiradi. Bu 
esa hamma sinash vaqtlarida ularning mustahkamlikni pasaytirmagan 
xolda, beton qorishmasini kuchli suyultirish xususiyati bilan ifodalanadi. 
SPlar yapon va nemis olimlarining XX asrning 70 yillarida ilmiy 
izlanishlari natijasidir. Bunday qo‘shimchalarni yaratishning asosiy 
g‘oyasi asosida beton qorishmalarini qoliplarga mexanik ta’sirdan 
umuman foydalanmasdan yoki bunday ta’sir darajasini keskin 
kamaytirish yotadi. 
Superplastifikatorlar deb hozirgi vaqtda maxsus sintez yo‘li bilan 
olinadigan va optimal dozirovkada kam xarakatli beton qorishmalariga 
(Kch = 2-4 sm) qo‘shilganda oquvchan yoki yuqori xarakatlanuvchi (Kch 
= 18-24 sm) beton qorishmalarni olish imkonini beruvchi organik 
birikmalarni ataydilar. Betonning mustahkamligi asos qilib olingan tarkib 

---

30 
asosida tayyorlangan betonning mustahkamligiga nisbatan past 
bo‘lmasligi lozim. 
Kimyoviy tarkibiga ko‘ra hamma superplastifikatorlarni shartli 
ravishda to‘rt guruhga bo‘lish mumkin: 
birinchi guruhga sulfidlangan melaminoformal’degid smolasi 
asosidagi superplastifikatorlar taluqlidir; 
– ikkinchi guruhga naftalinsulfokislotlari va formalьdegid 
polikondensatsiyasi mahsulotlari asosidagi qo‘shimchalar tegishlidir; 
– uchinchi guruh oksikarbon kislotalari polikondensatsiyasi 
mahsulotlarini biriktiradi; 
– to‘rtinchi guruhga modifikatsiyalangan lignosulьfonatlar kiradi;
Beton qorishmalarini ishlab chiqarishda keng qo‘llaniladigan 
superplastfikatorlar va ularning optimal dozirovkalari 
5-jadval