Zamonaviy qurilish materiallari va konstruksiyalari

Nomi 
Shartli belgisi 
Sement massasiga 
nisbatan qo‘shilish 
miqdori, % 
Sulfirlangan 
melaminoformaldegid smolalari 
10-03 
0,3-0,9 
MFAS 
0,3-0,9 
S-3 
0,4-1,0 
MELMENT 
1,0-2,5 
Sulfirlangan naftalin-
formal’degid smolalari 
Poliplast SP-1 
0,4-0,8 
Poliplast SP-3 
0,4-0,8 
Poliplast SP-1VP 
0,4-0,8 
STAHEMEZT N 
0,4-1,0 
STAHEMENT NN 
0,4-0,8 
30-03 
0,4-0,8 
40-03 
0,4-0,8 
Modifikatsiyalangan 
lignosul’fonatlar 
MTS-1 
0,4-0,9 
NIL-20 
0,3-0,6 
XDKS-1 
0,1-0,5 
MLS 
0,3-0,35 
KOD-S 
0,2-0,3 
BETOFLUID 
0,3-0,5 
STACHEPLAST 
0,3-0,5 
• Hozirgi vaqtda superplastifikatorlarning ta’sir mexanizmi ohirigacha 
aniqlanmagan, ammo quyidagi faktlar aniqlangan deb xisoblash mumkin: 
-
Superplastifikator molekulalari «suyuqlik - qattiq jism» fazalar 
bo‘linishi chegarasidagi sirt taranglik kuchini pasaytiradi. Ko‘pgina 
sirt faol moddalar (SFM) esa «gaz-suyuqlik» fazalar bo‘linishi 

---

31 
chegarasidagi 
sirt 
taranglik 
kuchini 
pasaytiradi. 
Superplastifikatorlardan foydalanilganda beton qorishmasiga havo 
jalb etilishining pastligini shu bilan ifodalash mumkin; 
-
Superplastifikator 
molekulalari 
bog‘lovchi 
zarralariga 
dispergatsiyalash xususiyatiga ega. Natijada superplastifikator 
ishtirokida mayda zarralarning miqdori ikki marta ortib ketadi va 
sementning bog‘lovchilik xossalari ortadi; 
-
Superplastifikatorlarning ta’sir vaqti oddiy SFMlarga nisbatan 
ancha qisqa. Buning sababi superplastifikatorlar molekulalari 
tuzilishining o‘ziga xos xususiyati va molekulyar massasining 
kattaligi bilan bog‘liq; 
-
ko‘pgina superplastifikator qo‘shimchalar oddiy SFMlarga 
nisbatan sement gidratatsiyasi tezligiga kam ta’sir etadi. 
Shunday qilib, mavjud faktlardan superplastifikatorlarning ta’sir 
mexanizmi qattiq faza zarralarning ichki ishqalanishini pasaytirish va 
uning 
dispergatsiyasiga 
olib 
keluvchi 
makromolekulalarning 
bog‘lovchining faol markazlarida fizik jarayonlardan borat. 
Kelgusida tizimda kalsiy gidrooksidi hosil bo‘lishi va yig‘ilishi 
natijasida 
superplastifikatorning 
funksional 
guruhlarining 
kalsiy 
gidroksidi bilan kimyoviy o‘zaro ta’siri ro‘y beradi va molekulalarning 
neytrallanishi ro‘y beradi. 
Giperplastifikatorlar – bu polikarboksilat efirlaridir. Ularning farqi 
dispergatsiyalash (deflokulyatsiya, aglomeratlarning buzilishi, plastiklash 
va boshq.) elektrosterik printsip bo‘yicha ro‘y beradi elektrstatik + sterik 
(fazoviy) dispergatsiyalash (mayda zarrachalarning itarilishi) dir.