Zamonaviy fan va talim tarbiya: muammo, yechim, natija

Uslubiy
 
ishning
 
asosiy
 
maqsadi
- 
bu
 
o‘qituvchilar
 
malakasini
 
uzluksiz
 
oshirish
, 
aniq
 
bir
 
fan
 
doirasida
 
uning
 
bilimdonligini
 
oshirishdan
 
kelib
 
chiqib
, 
uning
 
asosiy
 
vazifalarini
 
ajratib
 
ko‘rsatish
 
mumkin
, 
ya’ni
 
ularga
 
quyidagilarni
 
kiritish
 
mumkin
: 
 
o‘qituvchilarni
 
kasbiy
 
va
 
madaniy
 
darajalarini
 
oshirish
;
 
 
 
uning
 
xizmat
 
va
 
jamoat
 
ishlari
 
faolligini
 
rag‘batlantirish
;
 
 
 
o‘qita yotgan
 
o‘quv
 
fani
 
sohasidagi
 
bilimlarini
 
yangilash
 
va
 
takomillashtirish
;
 
 
 
ilg‘or
-
pedagog
 
va
 
ijodiy
 
ishlovchi
 
o‘qituvchilar
 
g‘oyasi
 
asosida
 
pedagogik
 
va
 
uslubiy
 
mahoratini
 
takomillashtirish
;
 
 
 
o‘quvchilar
 
bilan
 
o‘zaro
 
harakat
 
usul
 
va
 
yo‘llarini
 
insonparvarlik
, 
oshkoralik
 
va
 
erkinlak
 
prinsiplarida
 
takomillashtirish
;
 
 
 
o‘quvchilarni
 
mashg‘ulotda
 
va
 
darsdan
 
tashqari
 
vaqtlarida
 
ijodiy
, 
mustaqil
 
ishlari
 
bo‘yicha
 
faoliyatlarini
 
takomillashtirish
;
 
 
 
umumiy
 
holda
 
ta’lim
 
jara  yonini
 
tahlil
 
qilish
 
va
 
shu
 
bilan
 
birga
 
o‘quv
-
tarbiya
 
jara  yonidagi
 
o‘z
 
faoliyatini
 
o‘zi
 
tahlil
 
qila
 
olish
 
ko‘nikma
 
va
 
malakalarini
 
shakllantirish
;
 
 
ilg‘or
 
pedagogik
 
tajribani
 
aniqlash
, 
umumlashtirish
 
va
 
tatbiq
 
etish
;
 
 
 
o‘qituvchilarni
 
sodda
 
va
 
tushunarli
 
bo‘lgan
 
uslub
 
asosida
 
tadqiqotchilik
 
faoliyatiga
 
qatnashtirish
. 
Uslubiy
 
ishlar
 
shakli
 
quyidagicha
 
bo‘ladi
: 
 
pedagogik
 
o‘qishlar
 
va
 
anjumanlar
;
 
 
 
ochiq
 
o‘vuv
 
mashg‘ulotlari
 
va
 
tarbiyaviy
 
tadbirlar
;
 
 
 
uslubiy
 
birlashmalarning
 
seminarlari
;
 
 
 
ijodiy
 
ishlar
 
ko‘rigi
;
 
 
 
uslubiy
 
ko‘rgazma
, 
kabinetlarni
 
tashkillashtirish
;
 
 
 
uslubiy
 
qo‘llanmalarni
 
ishlab
 
chiqish
;
 
 
 
seminar
-
amali yotlar
;
 
 
 
ilmiy
, 
texnik
, 
pedagogik
, 
iqtisodiy
 
va
 
boshqa
 
adabi yotlar
 
sharhi
;
 
 
 
maxsus
 
mashg‘ulotlar
 
va
 
boshqa
 
shakllar
.
 
 
Uslubiy
 
ishlar
 
odatda
 
yakka
 
tartibda
 
va
 
jamoaviy
 
shakllarda
 
tashkil
 
etilib
, 
quyidagilarni
 
ko‘zda
 
tutadi
: 
 
 
ilg‘or
 
pedagogik
 
va
 
ishlab
 
chiqarish
 
tajribalarini
 
o‘rganish
, 
umumlashtirish
 
va
 
ularni
 
ommalashtirish
 
maqsadida
 
targ‘ib
 
qilish
; 
 
 
o‘qituvchilarga
 
uslubiy
 
 yordam
 
ko‘rsatish
; 
 
axborot
 
resurs
 
markazi
 
imkoniyatlaridan
 
samarali
 
foydalanish
; 
 
-
o‘qituvchilarga
 
o‘z
 
imkoniyatlarini
 
namo yon
 
etishlariga
 
shart
-
sharoit
 
yaratish
; 
 
 
namunaviy
 
dars
 
tashkil
 
etib
 
o‘tkazuvchi
 
o‘qituvchilarga
 
ko‘mak
 
berish
; 
 
 
pedagogik
 
jamoani
 
yangiliklar
 
bilan
 
muntazam
 
ravishda
 
tanishtirib
 
borish
; 
 
 
fan
 
yutuqlarini
 
amaliy
 
tajriba
- 
sinovidan
 
o‘tkazish
; 
 
-
o‘quvchilarni
 
olimpiadalar
, 
ko‘rik
-
tanlovlar
 
va
 
turli
 
tadbirlarga
 
tay yorlashga
 
ko‘maklashish
 
kabilardan
 
iborat
. 
Uslubiy
 
ishlarga
 
quyidagi
 
talablar
 
qo‘yiladi
. 
G‘oyaviy
  
yo‘nalganlik
 -  
uslubiy
  
ishlar
  
zamon
  
talablariga
  
hamnafas chuqur
 
g‘oyaviylikka
 
ega
 
bo‘lishi
 
kerak
. 
Mustaqil
 
O‘zbekiston
 
respublikasining
 
kelajagi
 
buyuk
 
davlat
 
ekanligini
 
o‘quvchilar
 
ongiga
 
singdirish
, 
tarbiya
 
asosida
 
milliy
 
mustaqillik
 
g‘oyalari
 
bilan
 
sug‘orilgan
 
bilim
, 
ko‘nikma
 
va
 
malakalarni
 
shakllantirish
. 
Buning
 
uchun
, 
 yoshlar
 
bilan
 
ishla yotgan
 
o‘qituvchilar
 
va
 
tarbiyachilar
 
bilan
 
olib
 
boriladigan
 
metodik
 
ishlarning
 
mazmuni
 
ham
 
davr
 
va
 
istiqbol
 
talablari
 
darajasida
 
bo‘lishi
 
muhimdir
. 
Ilmiylik
  - 
uslubiy
 
ishlarni
 
ilmiy
 
g‘oyalar
, 
nazariyalarga
 
tayangan
 
holda  olib
 
borishni
 
ko‘zda
 
tutadi
. 
Shuning
 
uchun
 
o‘qituvchilar
 
o‘quvchilarning
 
psixologiyasi
, 
fiziologiyasi
 
va
 
gigiyenasini
 
o‘qitadigan
 
o‘quv
 
predmeti mazmunini
, 
ta’lim
-
tarbiya
 
nazariyasi
 
qonuniyatlari
, 
prinsiplari
, 
tashkil
 
etish
 
shakllari
, 
o‘qitish
 
metod
 
va
 
vositalarini
 
har
 
tomonlama
 
mukammal
 
bilishi
 
zarur
. 
Ular
 
kasbiy
 
pedagogik
 
mahoratlarini
 
oshirishlari
 
uchun
 
muntazam
 
ravishda
 
o‘z
 
ustida
 
mustakil
 
ishlab
 
ijod
 
qilishi
 
darkor
. 
 
Maqsadga
 
muvofiqlik
 
va
 
tizimlilik
-
dolzarb
 
pedagogic  muammolarning
 
maqbul  yechimlarini
 
topishni
 
rejalashtirishda
 
shart
-
sharoit
, 
imkoniyat
, 
talablar
 
muvofiqligini
 
ta’minlash
 
va
 
amalga
 
oshirish
 
tizimini
 
yaratishda
 
o‘z
 
ifodasini
 
topadi
. 
 
Ijodiylik
 
va
 
mustaqillik
-
o‘quv
 
yurti
 
rahbariyati
 
har
 
bir
 
fan
 
o‘qituvchilarining
 
o‘z
 
qobiliyati
 
va
 
iste’dodlarini
 
namo yon
 
etishlari
 
uchun
 
shart
-
sharoit
 
yaratib
 
ko‘mak
 
berishlarini
 
ko‘zda
 
tutadi
. 
Chunki
 
uslubiy
 
ishlar
 
ijodkorlik
, 
faollik
, 
ilg‘orlikka
 
asoslangandagina
 
ko‘zlangan
 
natijalarni
 
beradi
. 
 

---

 
66 
 
Ta’sirchanlik
 
va
 
oshkoralik
 - 
uslubiy
 
ishlarning
 
ta’sirchanligi
 
eng
 
avvalo
, 
o‘quvchilarga
 
ta’lim
 
va
 
tarbiya
 
berish
 
sifati
 
bilan
 
aniqlanadi
. 
Agar
 
o‘quvchilarda
 
shakllangan
 
bilim
, 
ko‘nikma
 
va
 
malakalari
 
sifatida
 
ijobiy
 
siljishlar
 
bo‘lmasa
, 
uslubiy
 
ishlarning
 
samarasi
 
past
 
hisoblanadi
. 
Bu
 
borada
 
sustkashlikka
 
yo‘l
 
qo‘yish
 
mumkin
 
emas
. 
Shuning
 
uchun
, 
uslubiy
 
ishlarning
 
ta’sirchanligi
 
ko‘p
 
jihatdan
 
rejalashtirilishiga
, 
rejalarining
 
aniqligiga
, 
amalga
 
oshirilgan
 
ishlarning
 
hajmiga
 
va
 
boshqa
 
omillarga
 
bog‘liq
. 
Shuningdek
, 
o‘quv
 
yurtlarida
 
uslubiy
 
ishlarni
 
tashkil
 
etish
 
va
 
boshqarishda
 
oshkoralikka
 
e’tiborni
 
qaratish
 
zarur
 
bo‘lib
, 
bunda
 
har
 
bir
 
o‘qituvchi
 
mehnatining
 
natijalarini
 
o‘z
 
vaqtida
 
xolisona
 
ko‘rsatish
, 
rag‘batlantirish
, 
tanqid
 
qilishni
 
me’ yorida
 
amalga
 
oshirish
 
maqsadga
 
muvofiq
. 
Odatda
 
uslubiy
 
ishlar
 
ma’lum
 
aniq
 
rejaga
 
binoan
 
bajariladi
. 
Bu
 
holat
 
ayrim
 
ishlarni
 
bir
 
necha
 
marta
 
takrorlanishini
 
bartaraf
 
etib
, 
o‘qituvchilar
 
o‘rtasida
 
ishlarni
 
maqbul
 
taqsimlanishini
 
ham
 
ta’minlaydi
. 
 
O‘quv
 
yurtlarida
 
uslubiy
 
ishlarning
 
umumiy
 
rejasida
 
ilmiy
-
pedagogik
 
kengash
, 
uslubiy
 
kengash
, 
seminar
-
amali yotlar
 
ochiq
 
darslar
, 
pedagogik
 
o‘qishlar
, 
ilg‘or
 
pedagogik
 
tajriba
 
maktablari
 
kabilar
 
o‘z
 
ifodasini
 
topadi
.  
Shu
 
bilan
 
birga
, 
o‘qituvchilar
 
uslubi yotchi
 
va
 
mutaxassis
 
sifatida
 
bir
 
necha
 
talablarga
 
rioya
 
qilishi
 
talab
 
etiladi
. 
O‘qituvchilar
 
uslubchi
 
va
 
mutaxassis
 
sifatida
 
quyidagi
 
talablarga
 
rioya
 
qilish
 
kerak
: 
 
psixologik
-
pedagogik
 
bilimlar
 
yuzasidan
 
malaka
, 
mahorat
 
va
 
ijodkorlik
 
faoliyatlarini
 
boyitish
, 
kengaytirishi
;
 
 
ijtimoiy
 
bilimlarni
 
boyitish
, 
kengaytirish
, 
yangilashi
;
 
 
kasbi
 
bo‘yicha
 
tajriba
 
oshirish
 
zaminida
 
tay yorgarlik
;
 
 
ishning
 
oxirgi
 
natijalariga
 
qarab
, 
o‘z
 
faoliyatini
 
nazorat
 
qilish
 
qobiliyatiga
 
ega
 
bo‘lish
, 
hamkasblari
 
bilan
 
doimo
 
kelishishga
 
intilishi
;
 
 
yangiliklarga
 
intilishda
 
ijodiy
 
imkoniyatlarni
 
ma’lum
 
bir
 
tizimga
 
keltirib
, 
ular
 
yuzasidan
 
ko‘nikma
 
hosil
 
qilish
 
hamda
 
ularni
 
tezlik
 
bilan
 
hal
 
etish
, 
axborotlarni
 
mustaqil
 
qabul
 
qilish
 
va
 
baholash
, 
xulosa
 
chiqarish
, 
natijalarni
 
baholash
, 
farazlarni
 
ifodalash
, 
ularni
 
mujassamlashtirib
, 
noan’anviy
 
qaror
 
qilishidir
.