Kafolat davrida servis xizmat ko‘rsatish faoliyati. Avtomobil zavodining kafolat majburiyatlari “Avtomobillarga kafolatli texnik xizmat ko‘rsatish Nizomi”da va uning servis kitobchasida keltirilgan bo‘lib, avtomobilning texnik soz holatini ta’minlash bo‘yicha bajariladigan amallar majmuasidan iborat.
Avtomobil zavodlari kafolatli texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash ishlariga katta ahamiyat beradilar, chunki bu ularning raqobatbardoshlik ko‘rsatkichlaridan biri bo‘lib, dunyo bozoridagi mavqeyini belgilaydi.
Kafolat davri avtomobil ishlab chiqaruvchi zavod tomonidan, oylarda yoki avtomobilning bosib o‘tgan masofasi bilan belgilanadi. Misol uchun, “DjiEm Uz” avtomobillari uchun kafolat davri 12 oy yoki 20 ming km belgilanib, ulardan qaysi biri oldin tugasa, bunda kafolat davri tugagan hisoblanadi. Ammo kafolat davri avtomobil zavodidan jo‘natilgan sanadan boshlab 18 oydan oshmasligi lozim.
Ba’zi horijiy avtomobil kompaniyalari kafolat davrini uzaytirish orqali haridorlarni ko‘proq jal b qilish siyosatini ham olib boradilar.
Kafolat davri avtomobilning “Servis daftarchasi”da ko‘rsatilgan sotilgan kundan boshlab hisoblanadi. Agar bu davr ichida avtomobil boshqa xaridorga sotilsa, kafolat davri muddatining qolgan qismi keyingi xaridorga o‘tkaziladi.
Kafolat davrida avtomobilga 3 ta servis xizmati (1, 2, 3 talonlar) o‘tkazish mo‘ljallangan bo‘lib, talon №1 bo‘yicha amallar avtomobil 2-3 ming
km yo‘l bosganda bepul o‘tkaziladi, faqat sarf bo‘lgan materiallar (moy, filtr) uchun haq to‘lanadi.
Avtoservisning me’yoriy hujjatlari Avtomobillar servisida quyidagi me’yoriy hujjatlar mavjud:
Avtotransport vositalariga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash
bo‘yicha qator davlat standartlari ishlab chiqilgan.
O’zbekiston Respublikasining O’zDSt 1049:2003 standartida avtotransport vositalariga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash bo‘yicha umumiy talablar keltirilgan.
Ushbu standart avtomototransport vositalariga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash bo‘yicha xizmat ko‘rsatishga bo‘lgan umumiy talablarni o‘rnatadi, belgilangan muddatlarda va yetarli sifatli xizmatlarga foydalanishga, xizmatlar va ularni bajaruvchilar haqida ma’lumotlarni olishga foydalanuvchilarning huquqlarini o‘rnatadi. Buyurtmalarni qabul qilish va rasmiylashtirish, foydalanuvchilar bilan hisob kitob qilish qoidalarini belgilaydi, bajaruvchilarning va foydalanuvchilarning vazifalarini va mulkiy javobgarligini o‘rnatadi.
Unda ko‘rsatilayotgan xizmatlarning sifati majburiy talablariga javob berishi lozim bo‘lgan 20 dan ortiq davlat standartlar va ularning nomlari keltirilgan.
Avtoservis tarmog‘i bo‘yicha ishlab chiqilgan quyidagi Nizomlar asosida servis xizmati amalga oshirladi:
“Avtomobil transport xarakatdagi tarkibiga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash haqidagi Nizom”;
“Fuqarolar avtomobillarga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash haqidagi Nizom”;
“Avtomobillarga kafolatli texnik xizmat ko‘rsatish to‘g‘risida
Nizom”;
“O’zavtotexxizmat” hissadorlik jamiyati korxonalarida yengil avtomobillarga texnik hizmat ko‘rsatish va ta’mirlash to‘g‘risidagi Nizom”
va boshqalar.
Avtomobilsozlik kompaniyalari tomonidan ishlab chiqilgan va amaliyotda qo‘llanilayotgan quyidagi me’yoriy hujjatlarni keltirish mumkin:
-avtomobillarning har qaysi markalari bo‘yicha “Texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash bo‘yicha zavod rahbariy Yo‘riqnomasi”;
“Avtomobillarni ekspluatatsiya qilish bo‘yicha Yo‘riqnoma”;
“Avtoservis ishlab chiqarishni tashkil etish Yo‘riqnomasi”;
Matiz, Lasetti avtomobillariga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash vaqt me’yorlari;
GM Uz kompaniyasining servis xizmat ko‘rsatish amallari bo‘yicha ish hajmlari ma’lumotnomasi;
“Avtomobilning servis kitobchasi”;
“Ehtiyot qismlar katalogi” va boshqalar.
Avtoservis korxonalari faoliyati bo‘yicha quyidagi me’yoriy hujjatlarni keltirish mumkin: -“ATXKSda yengil avtomobillarga texnik xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash xizmatlarini ko‘rsatish haqidagi Nizom”;
-“Bajarilgan xizmatlar, ehtiyot qismlar va materiallar narxnomalari (preyskurantlari)”;
-“Ta’mirlanadigan detallar, uzellar va agregatlarni mijozlardan qabul qilish va ulardan avtomobillarni ta’mirlashda foydalanish va hisob-kitob qilish to‘g‘risidagi Nizom”;
-“Avtotexxizmat korxonalarida yengil avtomobillar kuzovlari va kuzov detallarini ta’mirlashga qabul qilish, ta’mirlash va egasiga topshirish haqida texnik talablar” va boshqalar.
XULOSA Biz Toshkent davlat transport universiteti malaka oshirish va qayta tayyorlash fekultetida malaka oshirish jarayonida bizga malakali professor o’qituvchilar tomonidan eng zamonaviy ped texnalogiyalar asosida dars o’tdilar. Xususan “Avtomobillar tuzilishi” fanidan Erkin Fayzullayev, “Avtomobillarga texnik xizmat ko’rsatish” fanidan Shuxrat Ibodullayev, “Avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar” fanidan Zebo Alimova, “Yo’l harakati qoidalari va harakat xavfsizligi” fanidan Boxodir Tursinboyev va boshqa malakali professor o’qituvchilar. Biz ustozlardan o’rgangan yangi ped texnalogiyar asosida kasb hunar maktablarimizga borib ulardan foydalangan holda o’quvchilarga dars o’tamiz
Biz yengil va yuk mashinalarining dizel ta’minlash tizimlariga TXK maqsadi va turlarini ko'rib chiqdik. Hatto ushbu asosiy ma'lumotlar qanday ishlashini tushunish uchun etarli bo'ladi.
Avtomobilning o‘z harakati davomida, vaziyatga qarab, sekinlatish yoki to‘xtatish zaruriyati tug‘iladi. Agar dvigatelni yetakchi g’ildiraklardan ajratib qo‘yilsa, avtomobil o‘zining inersiyasi o‘z hisobiga harakatini davom ettiradi. Avtomobilning harakatlanishiga qarshilik kuchlarining hisobiga (yo‘lning, havoning qarshilik kuchlari, transmissiyadagi ishqalanish kuchi va x.z.) avtomobilning tezligi pasayib boradi va nihoyat avtomobil to‘xtaydi. Bu holda to‘xtash yo‘li katta bo‘ladi. To‘xtash yo‘lini qisartirish uchun qo‘shimcha tormoz kuchidan foydalaniladi. Tormoz kuchi g‘ildirak bilan yo‘l orasida hosil bo‘ladi.
Xulosa shuki dizel ta’minlash tizimlariga TXK bo’yicha umumiy ma’lumotlarga ega bo’ldim
