Замонавий психология муаммолари

Бевосита одамнинг ўзига тааллуқли бўлган ахборот-психологик хатар омилларига қуйидагилар киради:

1. 
   шахснинг ўз эътиқодлари, режалари, ўз шахсий тараққиётига мос ахборотни англаб, мустақил танлай олишга ноқобиллигида намоён бўладиган етук эмаслиги;
   
2. 
   шахснинг конформизмга, тақлидчанликка установкаси, манипулятив ахборот босимини идрок қилишга тайёрлиги;
   
3. 
   одам бош мияси ва психикаси функционал ҳолатининг салбий томонга ўзгарганлиги;
   
4. 
   жамиятнинг психоэмоционал стресслар, фрустрация, хавотирлилик туфайли шахснинг юқори даражада таъсирга берилишлилигига, харизматик шахсдан тарқалаётган чақириқлар, ғоялар билан оммавий “касалланишига” шароит яратадиган умумий ҳолати.
   

Кўплаб тадқиқотчилар “ахборот-психологик хавфсизлик” тушунчасини “одам – ахборот муҳити” тизимида индивидуал ёки популяцион психологик потенциални мумкин бўлган даражадан пасайтирмайдиган вазият”, деб изоҳлайдилар. Кўпчилик олимлар индивидуал психологик потенциал – бу, индивидга самарали фаолиятни амалга ошириши учун имкониятлари асосини ташкил қиладиган барча психологик хусусиятлари тўпламининг интеграл характеристикаси, деб таъриф беришади. Ахборот-психологик хавфсизлик муаммоси бўйича ўтказилган тадқиқотлар натижаларини умумлаштириб, унинг қуйидаги мазмунини шакллантириш мумкин: ахборот-психологик хавфсизлик – шахснинг, унинг бир бутунлилигига ва ўз-ўзини ташкил қилишига хавф солаётган реал ёки потенциал ахборот-психологик хатарларга қарши тура оладиган вазиятларда ўз хаёт фаолиятининг асосий мақсадларига мос қарор қабул қилишга тайёрлигини ифодалайди.
Илмий адабиётларда ахборот-психологик хавфсизлик тушунчаси мазмуни тахлилининг тўрт хил ёндашуви ажратилади:

1. 
   биринчи ёндашув инсонни ўзига хос дунёқарашга, кўпроқ ёки озроқ намоён бўлган ҳуқуқий онгга ва менталитетга, маънавий идеаллар ҳамда қадрият установкаларига эга бўлган фуқаро сифатида ўрганади.
   
2. 
   иккинчи ёндашув инсонни онгга эга бўлган, натижаси унинг жисмоний ва психик саломатлигига тўғридан-тўғри хавф туғдирадиган ўз табиатига кўра ахборот бўлган турли кўринишдаги манипулятив босимларга дуч келадиган индивид сифатида ўрганади;
   
3. 
   учинчи ёндашув ташкиллашган ва ташкиллашмаган одамлар гуруҳи ва оммага нисбатан ахборот босимини тахлил қилади;
   
4. 
   тўртинчи ёндашув минтақа ва бутун мамлакат миқёсида ахолини ахборот-психологик хавфсизлигини таъминлаш муаммосини қўяди.
   

Шуни қайд этиш лозимки, илмий адабиётларда шахс ахборот-психологик хавфсизлигини ўрганишнинг иккита йўналиши кўп учрайди: