Замонавий педагогик технологиялар

Авторитар ва шахсга йўналтирилган ўқитиш технологияларининг моҳияти
Ўқитиш жараёнида, педагог технологиялар талаблари асосида ифода этилган ўқув мақсадларига эришилади. Илмий-техника тараққиёт жадаллашган даврда ўқитиш самарадорлиги, асосан, ўқувчининг ўқитиш жараёнидаги ўрни, педагогнинг унга бўлган муносабатига боғлиқ бўлади. Бу ерда ўқитиш технологиясининг икки турини ажратиб кўрсатиш мумкин: авторитар ва шахсга йўналтирилган.
Авторитар технологияда, педагог ягона субъект сифатида намоён бўлади, талаблар эса фақатгина «объект» вазифасини бажаради, холос. Бунда таҳсил олувчининг ташаббуси ва мустақиллиги йўқолади, ўқитиш мажбурий йўсинда амалга оширилади. Одатдаги анъанавий ўқитиш, авторитар технологияга тааллуқлидир. Бунда, аввало А.Коменский томонидан ифода этилган, дидактика принципларига асосланган ўқитишнинг синф-дарс тизимида ташкил этиш назарда тутилади. Ҳанузгача дунёда энг кўп тарқалган ўқитишнинг синф-дарс тизими, қуйидаги хусусиятлари билан ажралиб туради:
- ёши ва тайёргарлик даражаси тахминан бир хил бўлган талаблар асосида синфни (гуруҳни) ташкил этади;
- синф (гуруҳ, оқим) ягона ўқув режа, ягона ўқув дастурлар ва ягона машғулотлар жадвали билан шуғулланади;
- машғулотларнинг асосий бирлиги дарс бўлиб, у битта фаннинг битта мавзуга бағишланади ва ўқитувчи томонидан бошқарилади;
- ўқув китоблари асосан уй ишлари учун қўлланилади.
Анъанавий ўқитиш асосан билим ва кўникмаларни ўзлаштиришга қаратилган бўлиб, шахснинг ривожланишини кўзда тутмайди.
Анъанавий ўқитиш асосини, Я.А. Коменский томонидан тузилган педагогика принциплари ташкил этади:
♦ илмийлик;
♦ табиатга монандлик(ўқитиш ривожланиш билан белгиланади, аммо шаклланмайди);
♦ узвийлик ва тизимлик;
♦ ўзлаштирувчанлик (маълумдан номаълумга, соддадан мураккабга)
♦ мустаҳкамлик (такрорлаш, такрорлаш....)
♦ онглилик ва фаолият (қўйилган мақсадни билган ва буйруқларни бажаришга фаол бўлган)
♦ назариянинг амалиёт билан боғлиқлиги;
♦ ёши ва индивидуал хусусиятларини ҳисобга олиш;
Анъанавий ўқитиш қуйидаги хусусиятларга эга: зўравонлик педагогикаси, ўқитишнинг тушунтирув кўргазмали усули, оммавий ўқитиш. Анъанавий ўқитишда авторитарлик қуйидаги шаклда намоён бўлади: таҳсил олувчи бу ҳали тўла шаклланмаган шахс, у фақат бажариши зарур, педагог эса –бу сардор ҳакам, ягона ташаббускор шахс.