Zahiriddin muhammad bobur nomli andijon davlat universiteti ijtimoiy fanlar kafedrasi

Intеrnеt sаytlаri
1. www.Ziyonet.uz
2. www.faylasuf.uz
Falsafa fani bo’yicha tayanch tushunchalar (Glossariy)


Falsafa fanining
Vazifasi: inson ongida sog’lom aqlga mos dunyoqarashni shakllantirish.
Maqsadi: kishilarda tabiat, jamiyat va inson ruhiyati to’g’risida mantiq va falsafa qonunlari hamda kategoriyalari orqali aks ettiriladigan yaxlit dunyoqarashni shakllantirish.
"Avesto" - zardushtiylikning bosh kitobi. Unda qadimgi xalqlarning dunyo to’g’risidagi tasavvurlari, o’ziga xos qadriyatlari va urf-odatlari aks etgan. Olamning azaliy qarama-qarshi kuchlari - Ahuramazda va Axriman – ezgulik (yaxshilik) va yovuzlik (yomonlik), yorug’lik va zulmat, issiqlik va sovuqlik, hayot va o’lim borasidagi qarashlar o’z ifodasini topgan. "Avesto"da tabiat falsafasi, tarix, etika, tibbiyotga oid ma’lumotlar ham berilgan. "Avesto"ning 2700 yilligi 2001 yilda nishonlandi.
Axmad al-Fargoniy (797-865 y.)- “Buyuk matematik” unvoniga sazovor bo’lgan. Asarlari: “Astronomiya asoslari”, “Al-Farg’oniy jadvallari”, “Etti iqlim hisobi”, “Usturlob yasash haqida kitob” va boshqalar. U osmon manzarasini aniqlashga harakat qildi. Yer eng kichik yulduzdan ham kichikdir, deb Yer shari belbog’ini ancha aniq o’lchadi. Nilometrni yasadi. Yer shap shaklidaligini aniqladi. Yerning iqlimlari xususiyatlarini aniqlashga harakat qildi. Streografik proektsiyalar nazariyasini kashf qildi.
Abu Nasr Forobiy (873-950 y.y.) – “Ikkinchi muallim", 160 dan ziyod asap muallifi. “Falsafani o’rganishda nimalarni bilish kerak?”, “Falsafiy savollar va ularning javoblari”, “Ilmlarning kelib chiqishi to’g’risida”, “Fozil odamlar shahri”, “Aql to’g’risida" asarlari shular jumlasidandir.
U olamni ikkiga bo’ldi: “Vujudi vojib” (olloh) va “Vujudi mumkin” (barcha moddiy va ruhiy narsalar). Ular o’zaro sabab-oqibat bog’lanishida. Olam fazoviy jismlar, aqlli maxluq (inson), aqlsiz jonivorlar, o’simliklar, minerallar va to’rta unsur kabi oltita ko’rinishda namoyon bo’ladi. Bilish jarayoni aql va sezgilar orqali amalga oshadi. Aql orqali inson fanni yaratadi. U komil inson, fozil fuqaro, odil hukmdor g’oyalariga katta e’tibor berdi.