Zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti

1

 

Jumaev M.E. va boshq. Boshlang’ich sinflarda matematika o’qitish metodikasi. (Oliy o’quv yurti 

talabalari uchun darslik) — T:. «Fan va texnologiya», 2005-yil. 

---

 

23 

Barcha  kichik  sinflar  o’qituvchilari  asosiy  geometrik  tushunchalarga  I-IV 

sinflarda  o’rganiladigan  ixtiyoriy  geometrik  obyektlarni  tushunadilar,  buning 

o’rniga ular eng sodda geometrik figuralar haqida gapirishlari kerak. Bu bilan ular 

tomonidan nazariyani qurishning aksoimatik metodini bilmasliklari sabab bo’ladi, 

bu  esa  geometrik  materialni  bayon  etishda  ketma-ketlilik  va  sistemalilikning 

buzulishiga olib keladi. Bunga misollar ko’p. Masalan, uchburchak tushunhchasini 

shakllantirayotib  bolalar  ungacha  kesma  tushunchasi  bilan  tanishmaganlari  uchun 

o’qituvchi  uchburchak  tomonlarini  to’g’ri  chiziqlar  deb  atab  o’ziga 

“kelishuvchilikka”  yo’l  qo’yadi.  Aks  holda  qanday  qilib  bu  holda  ishlatilayotgan 

termini cheksizlik xossalari bilan muvofiqlashtirsin. Yoki o’tkir va o’tmas burchak 

tushunchalari to’g’ri burchakni qaralmagan holda kiritiladi.

1 

  O’quvchilarni  ichki  chizilgan  aylanalar  bilan  tanishtirar  ekan  o’qituvchi 

shunday tushuntiradi, ichki chizilgan aylana figuraning ichidan hamma tomonlarga 

tegib  turishi  kerak.  Medianalar  kesishgan  nuqta  faqat  teng  tomonli  uchburchak 

uchun  ichki  chizilgan  aylana  markazi  bo’ladi,  chunki  bunday  uchburchakda 

mediana bissektrisa ham bo’ladi. Uchburchakka ichki chizilgan aylana markazi- bu 

bissektisalar  kesishgan  nuqtadir.  O’qituvchi  tushuntirishlaridagi  bunday  terminlar 

ko’pligi, ba’zilarini o’quvchi umrida birinchi bor eshitishlari ham bo’lishi munkin. 

Masalan,  uchburchak  bissektrisasi.  Bizningcha,  bolalarning  kiritilayotgan 

tushuncha  mohiyatiga  yetib  borishiga  yordam  berarmikan.  Keyin  uchburchakka 

ichki  chizilgan  aylanani  uning  radiusini  topmasdan  chizish  ko’riladi.    O’qituvchi 

bolalarga bunday ta’lim berishda ularni doimo adashtiradi, shunisi aniqki, bolalar 

har  qancha  qiziqqanlari  ham  geometriyani  bunday  o’qitishning  ijobiy  natijaga 

erishish  haqida  gapirmasa  ham  bo’ladi.  Bu  misollar  o’qituvchining  u  yoki  bu 

tushunchani  kiritish  metodikasini  bilmasligini  ko’rsatadi.  Buning  sababi 

geometriya  sohasida  o’qituvchining  chuqur  nazariy  bilimlari  ega  emasligi. 

Xususan nazariyani qurishning deduktiv usulini bilmaslikdir. 

________________________________________________________________________________________________