Заголовок собрания

Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги

• ТОШКЕНТ КИМЁ ТЕХНОЛОГИЯ ИНСТИТУТИ
• «Аналитик, физикавий ва коллоид кимё кафедраси»
• 7- маъруза

• РЕЖА:
• Икки компонентли қаттиқ системаларда қаттиқ ва суюқ фазалар мувозанати.
• Суюқланиш диаграммаси.
• Физик кимёвий таҳлил усуллари. Термик таҳлил.
• Эвтектикали системалар. Изоморф ва ноизоморф булган системаларнинг ҳолат диаграммалари.
• Конгруэнт ва инконгруэнт суюқланадиган системалар.

• ИККИ КОМПОНЕНТЛИ ҚАТТИҚ
• СИСТЕМАЛАР

• 7 - маъруза

Икки компонентли қаттиқ системаларда қаттиқ ва суюқ фазалар мувозанати

• Икки компонентли системалар учун Гиббснинг фазалар қоидаси қуйидагича ёзилади:
• F=2-Ф+2=4 - Ф
• Ф=4 да F=0 бўлади. Демак, фазалар сони 4 дан ортиқ бўлиши мумкин эмас.
• Эркинлик даражасининг максимал қиймати 3 га тенг ( Ф=1 да). Булар босим, ҳарорат ва концентрация. Бу ҳолда системанинг ҳолатини 3 ўлчовли (фазовий) диаграмма билан ифодаланади.
• Кўпинча икки компонентли системаларни Р=const ёки T=const да ўрганилади. Унда фазалар қоидаси
• F=2-Ф+1=3 – Ф
• кўринишида ёзилади, ҳолати ҳарорат-таркиб ёки босим-таркиб диаграммаларида ифодаланади. Бу диаграммалар текисликда ётади ва ҳолат диаграммалари деб аталади. Бинобарин, мувозанатдаги системада фазалари сони 3 дан ортиқ бўлмаслиги керак ва эркинлик даражаси F2 дан ортиқ бўлмайди (ҳарорат ва фазалар таркиби).

• Ҳолат диаграммаларини таҳлил қилиш - фазалар сонини аниқлаш, фазаларнинг мавжуд бўла олиш чегараларини белгилаш, компонентларнинг таъсирлашиш характерини айтиб бериш имконини беради.
• Икки ва кўп компонентли системаларнинг ҳолат диаграммалари термик таҳлил усули ёрдамида чизилади. Бу усул кўп компонентли системаларни таҳлил қилишнинг физик-кимёвий усул(рентгенограмма, микроскопия, термик анализ ва ҳ.к.) ларидан бўлиб, уни 1912-1914 йилларда академик Н.С. Курнаков таклиф этган.
• Улар ёрдамида компонентлар системада турган ҳолда таҳлил қилинади.

• Физик-кимёвий усулларнинг моҳияти шундаки, системанинг таркибини узлуксиз ўзгартириб бориб, физикавий хоссалари – буғ босими, электр ўтказувчанлиги, солиштирма оғирлиги, совуш ҳарорати ўзгариши текширилади. Олинган натижалардан таркиб-физик хосса диаграммаси (яъни, ҳолат диаграммаси) тузилади.

• Диаграмма тузишда абциссалар ўқига системанинг таркиби, ординаталар ўқига текширилган хосса қўйилади. Ҳосил қилинган нуқталарни бир – бири билан туташтириб, системаларга хос турли – туман кўринишга эга бўлган диаграммалар олинади. Ана шундай диаграммаларнинг кўринишига қараб, системада бўладиган ўзгаришлар ҳақида, уларнинг характери ҳақида ва ҳосил бўлган моддаларнинг таркиби ҳақида фикр юритилади.