Z. T. Taxirov nashr jarayoni asosiy bosqichlari

2-§. Tarix manzaralari
1. 
OUmishni bilish - o ‘zlikni anglash.
2. 0 ‘tmish saboqlari - kelajak tayanchL
3. 
Tarix tasviri - obrazli fikrlash unsuri
«Qutlug‘ qon» romanida tabora mustahkamlanib, yovuzlashib 
borayotgan mustamlakachilar va ulaming mahalliy aholini ezuvcjjj 
zulmkor davlat tizimi yaqqol gavdalanadi. Bu tizim щаЬаШу 
munofiq boylar, mhoniylar, qozilar (Sattorxonga o ‘xshash), 
savdogarlar (Saydazim boy kabi) tayanib, mamlakatni idora qilgani 
uchun, barcha og‘irlik, azob-uqubat, haqsizlik yuki kambag'al 
mehnatchi, yurtparvar ziyoli yelkasiga tushadi. Tabiiyki, bunday 
muhit, sharoit mustamlakachilar va ulaming mahalliy gumashtalari 
uchun qo‘l keladi. Ular xalqni zulm changalida, xurofot botqog‘ida 
saqlashga jon-jahdlari bilan urinadi. Ammo siz romanni o'qishda 
davom etar ekansiz mustamlakachilikning sir sinoati ayonlasha
166

---

boradi. Asardagi voqealar zanjirining bir-biriga jips bog‘langan 
xalqalari o‘sha davr haqiqatini sahifama-sahifa ochib beradi, 
Mustamlakachilikning mumtoz chirkin qonunlari bor. Unga 
ko‘ra zabt etilgan yurt yovuzlarcha ham moddiy, ham ma’nan 
qashshoq holga keltiriladi. Turkistonda ham («Qutlug‘ qon»da 
ham) xalq moddiy boyligi tashib ketiladi va buning evaziga unga 
ichkilikbozlik, faxsh, (qarang: «Kecha va kunduz». Cho‘lpon) 
iymonsizlik, oqpadarlik (qarang: «Oqpadar». Behbudiy), insof- 
sizlik, xarom-xarishlik kiritiladi. Mahalliy xalq vakillariga mensi- 
may qarash, ulami kamsitish, madaniyatini, e’tiqodi, tilini pastga 
urish bosqinchi millat vakillariga xos ekanligi, romanda, alam bilan 
tasvirlanadi. Masalan,
«...mening mushohadamga qaraganda, ularda, masalan, badiiy
sezgi ancha о ‘sgan. Ular gulni sevadilar. Kiyimlari chirkin bo ‘Isa