Z. T. Nishanova, N. G. Kamilova, D. U. Abdullayeva, M. X. Xolnazarova

1  Суннатова  Р.И.  Индивидульно-типологические  особенности  мыслитель­

ной деятельности:  Дис.  ...  докт.  психол.  наук.  —  Т.,  НУУз,  2001.  -   311  с.

362

---

mantiqiyligi,  umumiyligi,  dinamikligi,  qamrovliligi,  noma’lum- 

ga  intiluvchanligi,  yechimda  nostandartligi,  yig‘iqligi,  yoyiqli- 

gi,  originalligi,  haqchilligi,  izchilligi,  bosqichma-bosqichligi, 

to‘g‘ri va  teskari  yo‘nalganligi,  uzluksizligi  va  h.k.1  Z.Nishano- 

va o‘z izlanishlarida ijodiy tafakkurning ijtimoiy tabiatini,  ijodiy 

tafakkurga  ta’sir  etuvchi  ijtimoiy  psixologik  omillarni  o‘rgana- 

di.  Z.T.Nishanovaning  ta’kidlashicha,  mustaqil  ijodiy  fikrlash 

darajasi  yuqori  shaxslar  o‘zlarini  noadekvat  baholaydilar.  Gu- 

ruh  muhitida  tan  olingan  a’zolari  o‘zlariga  guruhiy  baholashga 

nisbatan  quyi  baho  beradilar,  lekin  ularda  mustaqil  ijodiy  fikr 

yuqori  ko‘rsatkichga  ega.  Guruhdan  ajralib  qolgan  a’zolar  esa 

guruhiy baholashga nisbatan o‘zlarini yuqori baholaydilar, biroq 

ularda mustaqil,  ijodiy  fikr  ko‘rsatkichi  quyi  rivojlangan2.

0

‘smir o‘quvchi!arning  aqliy rivojlanish xususiyatlarini tadqiq 

etgan  T.S.Jo‘rayev  aqliy taraqqiyotni  ro‘yobga  chiqaruvchi  asosiy 

omil sifatida o‘quv faoliyatining umumlashgan usullarini ko‘rsata- 

di3.  Muallifning  fikricha,  o‘quvchilarning  yoshi  va  saviyasi  orta 

borishi bilan murakkab usullarni yangi sharoitga ko‘chirish  uquvi 

ularda takomillashadi,  usullarning  ko‘chish  ko‘lami kengayadi va 

fanlararo xususiyat kasb  etadi,  bu aqliy faoliyatning muhim omi- 

li  sanaladi.  T.S.Jo‘rayev  o‘quvchilar  aqliy  faoliyatining  ko‘rsat- 

kichi  bir xil  emasligini  ta’kidlab,  bu  xususiyat  ularning  saviyasi- 

ga,  topshiriqni  yechish  motivatsiyasiga  bog‘liqligini  aytib  o‘tadi. 

Muallif ta’lim jarayonida o‘smir o‘quvchilarda aqliy faoliyat usul­

larini  shakllantirish  shaxs  aqliy  kamolotini  ta’minlashning  mu­

him mezoni  deb hisoblaydi.

X.G.Sharafutdinova  tomonidan  uzluksiz  ta’lim  tizimining 

barcha bo‘g‘inlarida  aqliy qobiliyatlar tadqiq etilib,  uning uzluk-