Z. T. Nishanova, N. G. Kamilova, D. U. Abdullayeva, M. X. Xolnazarova

1  Bertrand  Russell  The  history  o f western  philosophy.  NEWYORK.  2010  .P. 

696-700.

142

---

vor hamkorlik,  o‘zaro yordam,  altruistik xulq-atvor, agressiyaning 

maqbul  shakllari  hayotning bunday jihatlariga o‘rganish  har qan­

day hamjamiyatda  mutlaqo  zarurdir.

A.Bandura bolalar va  o‘spirinlardagi  agressiyaning  laboratori­

ya  va  dala  tadqiqotlarini  o‘tkazgan.  Masalan,  bir  qator  eksperi­

mental  tadqiqotlarda  4  yoshli  bolalar  guruhiga  modellar  uchun 

turli oqibatlarga olib keluvchi  rag‘batlantirish yoki jazolash,  zo‘ra- 

von  xulq-atvor  namunalarini  ifodalovchi  filmlar  namoyish  etil­

gan.  Katta yoshdagi odam ishirilgan rezinka qo‘g‘irchoqni musht- 

lari  bilan  urib,  uning  sha’niga  qo‘pol  luqma  tashlagan,  so‘ngra 

uni  taqdirlashgan,  shirinlik  bilan  mehmon  qilishgan  yoki  uri- 

shishgan,  koyiganlar,  filmdan  so‘ng  bolalarga  filmda  ishtirok  et­

gan  o‘yinchoqlarni  mustaqil  o‘ynash  imkoniyati  berilgan.  Nati- 

ja  shuni  ko‘rsatdiki,  agressiv  obrazli  taqdirlangan  odam  modeli 

ishtirok  etgan  filmni  ko'rgan  bolalarda  agressiv  xulq-atvor  da­

rajasi  yuqori  bo‘lgan.  Manipulyativ  eksperimental  tadqiqotlar 

doirasida  bola  xulq-atvoriga  tobe  o‘zgaruvchi  modelining  turli 

xarakteristikalarni ta’siri mustaqil o‘zgaruvchi o‘rganilgan.  Model 

xarakteristikasini  turlarga  tavsiflash jinsi,  yoshi,  etnik  mansubli- 

gi  obro‘-e’tibori  hokimlik  va  pulga  munosabati  sinaluvchi  kuza-