Z. T. Nishanova, N. G. Kamilova, D. U. Abdullayeva, M. X. Xolnazarova

12.3.  Hayotining birinchi  yilida  psixik rivojlanish

Go‘daklik davridagi bolaning hayoti to‘liq kattalar bilan ham- 

korlikdagi  emotsional  munosabat bilan bog‘liq bo‘lib,  bola  kayfi- 

yatining  yaxshi  bo‘lishiga  to‘g‘ridan  to‘g‘ri  ta’sir  ko‘rsatadi.  4—5 

oyligidan boshlab,  bola o‘z yaqinlarini begonalardan ajrata bosh­

laydi.  Kattalar  bilan  emotsional  munosabat  shu  yoshdagi  bola­

larning asosiy yetakchi faoliyati bo‘lib, bola psixik taraqqiyotining 

asosi bo‘lib  hisoblanadi.  Kattalarning  doimiy  ravishda  bola bilan 

birga  bolishlariga  unga  o‘z  diqqatlarini  qaratishlariga  odatlani- 

shi,  uning  o‘yinchoqlarga  nisbatan  qiziqishining  susayishiga  olib 

kelishi  mumkin.  Tarbiyaning  to‘g‘ri  olib  borilishi  bolaning  kat­

talar bilan  bo‘ladigan  muomala-munosabatini  predmetlar,  o‘yin- 

choqlar bilan munosabatining almashinishiga olib keladi. Kattalar 

yordami bilan bajariladigan barcha xatti-harakatlari bolaning kel- 

gusi psixik rivoji uchun asos boladi.  Kattalarning bolaga nisbatan 

emotsional munosabati,  ularning gaplariga bolaning o‘z  diqqatini 

qaratishi,  javob  qaytarishga  harakat  qilishi,  ba’zi  so‘zlarni  yodi- 

da saqlab  qolib,  emotsiya bildirishi,  diqqat,  xotira,  nutq va bosh­

qa  bilish jarayonlarining  rivojlanishiga  zamin  boladi.  Ikki  oylik 

davridan  boshlab  bolada  oddiy  ranglarni  ajratish,  3—4  oyligidan 

boshlab,  esa predmetlarning shaklini  ajratish layoqati yuzaga ke- 

la boshlaydi.

Go‘dak bola  2 oylik vaqtidan boshlab,  o‘z onasining yuzini va 

ovozini  o‘zgalarnikidan  ajrata  boshlaydi.  2—3  oylikdan  boshlab 

esa,  onasining tabassumi va kulgusiga tabassum va turli harakat­

lar bilan javob  qaytaradi.

3—4  oyligidan boshlab,  bolalar  yaqinlariga  o‘z  harakatlari  bi­

lan  ko‘rish,  eshitish  yoki  gapirishni  xohlayotganligini  ko‘rsata- 

dilar.  8  oyligidan  boshlab  esa,  bola  o‘zgacha  muhit va begonalar

221

---

qo‘liga tushsa,  o‘z xavotirini yig‘isi orqali namoyon etadi.  Bu xa- 

votir  14—18  oyligida asta-sekinlik bilan kamaya boshlaydi.

2—3  oylik bolalarda  yuzaga  keladigan  narsalarni  ushlay  olish 

harakatlarining shakllanishi ularda predmetlarning shakli va haj- 

mini  idrok  qilishlarini  rivojlanishiga  olib  keladi.  Bir yoshga yet- 

gan bolada atrof-muhitni bilishga qiziqishi va rivojlanayotgan bi- 

lish faolligi ko‘zga tashlanadi.