Z sh. Shovqiyev, F. N. Oqbo‘tayiev

2-BOB. HAVO KEMALARIGA XIZMAT KO‟RSATUVCHI 
MASHINALAR 
§ 2.1 Havo kemalariga yuklarni yuklovchi Commander-15 modelli 
mashinalar 
Yuk samolyotlarida yuk tashishni tashkillashtirish. Yuk terminali, 
konteynerlar va platformalar, konteynerlarning yuk sig‘imi.
Aviatsiyada yuk samolyotlarining o‘rni juda yuqori bo‘lib ularning turlari 
juda ko‘p, masalan: IL 76, IL 76 MF, Airbus 300-600, Boeing 747-400F va 
boshqalar. 
Yuk samolyotlari uchish uzoqligi, tezligi, yuk sig‘imi kabi jixatlariga 
ko‘ra farqlanadi.
Yuk samolyotlarining yuk sig‘imi samolyotning hajmiga bog‘liq bo‘lib 
yuk sig‘imi va hajmi qancha katta bo‘lsa samolyot shuncha og‘ir bo‘ladi va 
yoqilg‘i sarfi ham yuqori bo‘ladi. 
Yuk tashishni tashkillashtirish deganda yuklarni qisqa vaqtda bir
hududdan ya‘ni davlatlararo tranzit yuklar va boshqa hududga yetkazish 
tushuniladi.
Yuk tashishni tashkillashtirish
.
Yuk samolyotlariga ega bo‘lgan aviakompaniyalar va aviatashkilotlar
zimmasida bo‘ladi. 
Dunyo 
miqyosida 
yuk 
tashishni 
tashkillashtiruvchi 
yirik 
aviakompaniyalar mavjud bo‘lib, bularga quyidagi aviakompaniyalar misol 
bo‘la oladi. ―Korean air cargo‖, ―Aeroflot‖ va boshqalar. 
Bundan tashqari yuk tashishni tashkillashtirish va yuklar bilan 
qatnovlarni amalga oshirish to‘g‘risida xalqaro konvensiya ishlab chiqilgan. 
Ushbu konvensiyaga barcha davlatlar va barcha aviakompaniyalar 
amal qiladi . Aviakompaniya samolyotlariga xizmat ko‘rsatuvchi aeroportlar 
va aerodromlarda yuk tashishni tashkil qiluvchi xizmat turlari mavjud bqlib 
ushbu xizmat turi yuklarni samolyot bortidan tushirish va ortish, yuklarni 
sarhisob qilish va ularni kerakli manzilga o‘z vaqtida yetkazishni ta‘minlash 
ishlari bilan shug‘illanadi. 
Konteynerlar
– yuklarni ihchamlash va holatini yaxshi saqlashi uchun 
yuk saqlash joyi. 
Platformalar
– hajmi jihatidan samolyot yuk konteynerlariga kiritib 
bo‘lmaydigan yuklar va samolyot yukxonasiga kiritish uchun ishlab chiqilgan 
yuk jixozi. 

---

Platforma va konteynerlarning yuk sig‘imi samolyotning turiga va 
yukning hajmiga bog‘liq bo‘ladi . 
Bunday konteynerning ko‘rinishi har xil bo‘ladi.