Z. S. Ubaydullayeva, sh. R. Xalimova muhandislik geologiyasi va gruntlar



Download 7,26 Mb.
Pdf ko'rish
bet90/252
Sana06.01.2022
Hajmi7,26 Mb.
#322513
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   252
Bog'liq
fayl 1625 20210826

Bir  fazali  gruntlar
  –  quruq  gruntlar  bo’lib,  (masalan  qumlar)  qattiq  va 
gazsimon  moddadan  tashkil  topgan.  Bir  fazali  deb  atalishiga  sabab,  bu  holda 
gazsimon faza gruntning  mexanik xossasiga ta’sir etmaydi. 
 
Ikki fazali
 – gruntlar amaliy jihatdan  qattiq qism va suvdan tashkil topgan 
bo’lib, ularga suvga to’yingan tog’ jinslari misol bo’ladi. 
 
Uch  fazali
  –  bu  shunday  gruntlarki,  ularning  g’ovaklarida  suv  va  havo 
bo’lib, bu  yerda havo  gruntning  mexanik xossasiga ma’lum miqdorda ta’sir  etadi. 


107 
 
 
Bularga misol qilib aeratsiya qavatining pastki qismida yotgan tog’ jinslarini olish 
mumkin. 
 
Hozirgi  vaqtda  olimlarimiz  to’rtinchi  modda,  ya’ni  ko’pincha  tuproqning 
tarkibida  uchrovchi  mikroorganizmlarning  grunt  xossasiga  ta’sir  etishini 
aniqladilar.  
 
Ayniqsa 
maydalangan 
gruntlarda 
qattiq, 
suyuq, 
gazsimon 
va 
mikroorganizmlar    bir-birlari  bilan  erkin  ajralib  turuvchi  yuzalar  orqali  aloqada 
bo’lib,  qanchalik  erkin  yuza  ko’p  bo’lsa,  ular  orasida  bog’liqlik  shuncha  ko’p 
bo’ladi.  
Agar aeratsiya mintaqasidagi og‘irlik bosimi suvga ta’sir etadigan bir necha 
bosim  bo’lganda,  yer  osti  suvi  ustidagi  tuproq  g‘ovakliklari  har  doim  quruq 
bo’ladi, faqatgina atmosfera  yog‘inlari pastga siljigandagi vaqtdan tashqari. Lekin 
mintaqadan  qirqim  o’tkazilganda  grunt  suvlari  ustida  shunday  qavatni  uchratish 
mumkinki, u qavatdagi grunt g‘ovakliklari to’la yoki qisman suvga to’lgan bo’ladi. 
Bu  qavatni 
kapillyar  qavat 
deb  ataydilar.  Bu  qavatning  qalinligi  yirik  bo’laklarda 
2-  5  smni,  o’rtacha  donali  qumlarda  12-  35  smni,  mayda  donali  qumlarda  35- 
70sm,  loylarda  70-  150smni,  glinalarda  200-  400smni  va  undan  ko’pini  tashkil 
etadi.  
 
Kapillyar mintadagi suv ustki tortish kuchi va adsorbsion kuch orqali ushlab 
turiladi,  bu  esa  unga  manfiy  bosim  beradi  yoki  atmosfera  bosimiga  nisbatan 
yutiladi. 
Mayda  donali  gruntlarning  yirikroqlarda  masalan,  mayda  qum  va  loyda, 
bog‘langan suvlarni ko’p miqdori donalar orasidagi kapilyar g‘ovakliklar hisobiga 
bo’lib,  agar  tahminga  ko’ra  bunday  gruntlarda  g‘ovakliklar  bir-  biriga  bog‘langan 
massani  domiy  bo’lmagan  “kapillyar  trubalarni”  tashkil  etadi.  Agar  turli 
o’lchamdagi  kapillyar  g‘ovakliklarini  pastki  qismi  suvga  tushirilganda,  har  bir 
kapillyar  trubkaga  suv  erkin  yuzadan  ko’tarila  boshlaydi,  toki  suv  ustki  tortishish 
kuchi  orqali  ushlab  qolgunga  qadar.  Kapillyar  g‘ovaklikdagi  suv  ustida  suvni 

Download 7,26 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   252




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish