Z. R. Tajiyev Urdu biologiya kafedrasi mudiri, q X. f n

 
3- bo‘lim. Odam va hayvonlar fiziologiyasi fani boʻyicha: 
Fiziologiyaning ob’ekti va tadqiqot metodlari. Fiziologiyaning biologiyaga doir fanlar 
orasida tutgan o‘rni va rivojlanish tarixi. Organizm faoliyatini analitik - sintetik metodlar 
yordamida molekulyar, membrana, hujayra, a’zo, tizim va yaxlit organizm darajalarida 
o‘rganish. xozirgi zamon fiziologiyasining asosiy yutuqlari. Xozirgi zamon fiziologiyasining 
asosiy yutuqlari. Fiziologiya fanini rivojlantirishga O‘zbekiston olimlarining qo‘shgan xissalari. 

---

8 
Qo‘zg‘aluvchanlik-tirik materiyaning universal xususiyati va uni Evolyusiya jarayonida 
rivojlanishi. Qo‘zg‘aluvchan hujayralar turlari. Qo‘zg‘aluvchan hujayralar membranasining 
tuzilishi va xususiyatlari to‘g‘risida hozirgi zamon qarashlari. 
Mushak to‘qimalarining fiziologik xususiyati. Ko‘ndalang-targ‘il mushaklar. Tuzilishi, 
asosiy vazifalari. Mushak tolasining fazali (tez, sekin) va tonik xossalari. Sarkomer-mushak 
tolasining struktura birligi. Asosiy qisqartiruvchi oqsillarning faoliyati va ta’rifi. Sirpanish 
nazariyasi. Elektromexanik bog‘lanish. Sarko-tubulyar zanjir. Kalsiyning saqlanish joyi va 
mushak qisqarishidagi roli. Membrana potensiali va qisqarish. Mushak tizimining bo‘shashish 
mexanizmi. 
Asab-mushak sinapslari: morfologik tuzilish xususiyatlari. Mediator ajratilishi. Xolin-
retseptori va uning ion teshigi xaqida zamonaviy fiqrlar. Mediator ajratilishining bevosita va 
vositali boshqarilishi va uning generatsiyasi. 
Vegetativ asab tizimining parasimpatik qismi: parasimpatik qism tizimning o‘rni. 
Retseptorlar, sezuv a’zolari, analizatorlar xaqida tushuncha. Retseptorlar tasnifi. 
Retseptorlarning ko‘zg‘alish mexanizmlari: retseptor va generator potensiallar, impuls aktivligi. 
Qo‘zg‘otuvchi kuch bilan generator potensial kattaligi va afferent impulslar chastotasi orasidagi 
nisbat. Veber-Fexner qonuni. 
Qonning asosiy faoliyati. Qonning miqdori va tarkibi. Tanada aylanuvchi qon miqdori va 
undagi o‘zgarishlar. Qonning fizik-biologiyaviy xossalari. Kolloid-osmotik bosim. Qonning 
bufer xususiyati. Qon o‘rnini bosuvchi suyuqliklar. Plazma va qon zardobi eritmalari. Oqsil va 
plazma lipoproteidlari. 
Yurak va uning evolyusiyasi, rivojlanishi va faoliyati. Sutemizuvchilar va odamda yurak. 
Bo‘lmacha va qorinchalar faoliyati.Yurak sikli dinamikasi: asosiy fazalari, yurak bo‘shliqlari va 
aortadagi bosim, klapanlar apparati, yurak tonlari. Yurak avtomatiyasi va uning tabiati. Yurakda 
qo‘zg‘alishning o‘tkazilishi. Yurakning o‘tkazuvchi tizimi. Sinus tuguni va uning ahamiyati. 
Atrioventrikulyar tugun va uning faoliyati. Giss bog‘lamlari. Purkine tolalari. Avtomatiya 
gradienti. Xaqiqiy va latent ritm qo‘zg‘atuvchilar. 
TAVSIYA ETILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI 
1.
Almatov K.T. Allamuratov SH.I. Odam va xayvonlar fiziologiyasi. Toshkent: UzMU, 2004. 
2.
Клемешева Л.С., Алматов К.Т. Т.Физиология кровообращения. Физиология сердца.
Ташкент: НУУз. 
3.
Клемешева Л.С., Алматов К.Т., Матчанов А.Т. Физиология кровообращения. 
Физиология сосулистой системы. Ташкент.: НУУз. 
4.
Klemesheva L.S., Almatov K.T., Matchanov A.T. Qon aylanishi fiziologiyasi. Yurak 
fiziologiyasi. Tashkent.: UzMU. 
5.
Покровский В. M., Коротко Г. Ф. Физиология человека: Учебник в двух томах. - М.: 
Медицина, 2001. 
6.
6. Райт А., Бростов Д., МеГш Д.М Иммунология М.: Мир, 1980. 
7.
7. Фрименье X., Брокле. Основы иммунологии. - Ml: Мир, 1986. 
8.
8. Соколов Е.И. и др. Эмоциональное напряжение и реакции сердечнососудистой 
системн. - М.: Мир, 1980. 
9.
9. Тигранян Р.А. Гормонально -метаболический статус организма при экстремальннх 
воздействиях. -М.: Наука, 1990. 
10.10. Данилова Н.И. Крьшова Д.Л. Физиология высшей нервной деятельности. М.: 
Высшая школа, 2002. 
11.11.Клемешева Л.С, Алмат в К.Т., Матчонов А.Возрастная физиология. Ташкент: 
НУУз., 2002. 
12.Almatov K.T.. Klemesheva L.S., Matchanov A.T,, Allamuragov III II 
Ulgayish fiziologiyasi. Toshkent: UzMU., 2004. 
13.Almatov K.T., Kaxxarov B. A. Ichki muxit fiziologiyasi Toshkent 2007. 
14. I.Azimov «Umumiy va sport fiziologiyasidan amaliy mashgulotlar» T. O‘qituvchi 1992 y 

---

9