Z. N. Yulchiyeva kasbiy psixologiya

Tushunchalarning tasavvurdan farq qiluvchi o‘ziga xos 
xususiyatlari
ga, tasavvurlarning doimiy obrazga ega ekanligi, 
tushuncha esa – bu so‘zda o‘z ifodasini topgan fikr ekanligidan 
iboratligi kiradi; tasavvur ahamiyatli va ahamiyatga ega bo‘lmagan 
belgilarni o‘z ichiga oladi, tushunchalarda esa faqatgina ahamiyatli 
belgilar saqlanib qoladi. Tushuncha tasavvurdan ko‘ra ko‘proq 
umumlashtirilgan aks ettirish hisoblanadi. 

---

166 
Hukm
– jismlar va hodisalar o‘rtasidagi aloqani aks ettiruvchi 
tafakkur shakli; biror narsani tasdiqlash yoki inkor etish. 
Tasdiqlovchi hukmga misol sifatida: «psixika miyaning vazifasi», 
«barcha metallar elektr tokini o‘tkazadi», inkor etishga – «suvda 
hech qanday yog‘ erimaydi» kabi hukmlarni keltirish mumkin. 
Biz tasdiqlayotgan yoki inkor etayotgan hukmning ma’lum sinfning 
jismlaridan birortasi, ba’zilari yoki har qaysi jismga taalluqli 
bo‘lishiga bog‘liq ravishda hukmlar ayrim, xususiy yoki umumiy 
bo‘lishi mumkin. 
Ayrim hukm
: «bu odam hech qachon aldov 
yo‘liga kirmaydi». 
Xususiy hukm
: «ba’zi metallar suvdan 
og‘irroq». 
Umumiy hukm
: «suyuqlikdagi har bir jismga u siqib 
chiqargan suyuqlikka teng bo‘lgan bosim ta’sir ko‘rsatadi». 
Hukmlarning obyektiv voqelikni aks ettirishiga ko‘ra, ular chin 
va soxta bo‘lishi mumkin. 
Chin hukm
jismlar va ularning xossalari 
o‘rtasidagi voqelikda mavjud bo‘lgan aloqalarni ifodalaydi. «massa 
– inertlik o‘lchovi» chin hukmdir. 
Xato hukm
obyektiv hodisalar 
o‘rtasidagi voqelikda mavjud bo‘lmagan aloqani ifodalaydi, 
masalan: «barcha odamlar uchun o‘lim muqarrar emas». 
Bir yoki bir necha hukmlardan yangi hukm yuzaga keladigan 
tafakkur shakli