Z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti umumiy pedagogika

1. O’qitish meto’dlari tog’risida umumiy tushincha.
Metod - grekcha metohodos - biron-bir narsani bilish yo’li degani. Metod, umuman olganda, ma’lum maqsadga erishish uchun yo’naltirilgan faoliyat usullari yig`indisidir.
O’qitish metodlari muammosi didaktikadagi eng asosiy, dolzarb masalalardan biri hisoblanadi.
Bu masalaning to’g`ri hal etilishi orqali o’qitishning barcha sohalari samaradorligi tahmin etiladi. Yosh, endi ish boshlayotgan o’qituvchi o’quvchilarni bilmaslikdan bilishga tomon yetaklash borasida katta qiyinchiliklarga uchraydi. Qanday yo’l, usul yoki vosita bolalarning chuqur, mustaqil, keng qamrovli bilim olishini ta’minlaydi, ijodiy fikrlash sari yetaklay oladi, mustaqil bilish faoliyatini yo’lga qo’ya oladi? Bu masalani o’qitish metodlari hal etadi.
Shunga ko’ra, o’qitish metodlari deb, o’qituvchi va o’quvchilarning ta’lim vazifalarini hal etishga yo’naltirilgan birgalikdagi faol faoliyatini yo’lga qo’yishga xizmat qiladigan yo’l va usullar yig`indisiga aytiladi.
Ayni vaqtda, pedagogik manbalarda «ta’lim metodi» tushunchasiga berilgan ta`riflarning xilma-xil ekanligiga guvoh bo’lish mumkin. Mazkur o’rinda ularning ayrimlarini keltiramiz


Ta'lim metodi — belgilangan maqsadga erishishni ta'minlovchi
algoritm lashtirilgan, muayyan mazmunga
ega harakatlar tizimidir (P.I.Podlasiy)



Ta'lim metodlari deganda o'qituvchining о^’rgatuvchanligi va о'quvchilarning o'quv materialini egallashga yo'naltirilgan turli didaktik masalalar yechimini topishga oid o'quv—bilish faoliyatlarini tashkil etish usullari tushuniladi (I.F.Xarlamov)



Ta'lim metodlari — o'quv jarayonining murakkab tarkibiy unsuri (komponenti) bo'lib, o'qituvchi va o'quvchi faoliyatining barcha yo'nalishlarini yoritishga xizmat qiladi, ular o'rtasida ko'p sonli aloqa va bog'lanishlarni yuzaga keltiradi (G.I.Shukina)



Ta'lim metodi –zamonaviy darajada o'quv – tarbiyaviy maqsadlarga erishishga yo'naltirilgan pedagog va o'quvchilarning o'zaro bog'liq faoliyat usullaridir (V.I.Zagvyazins kiy)

«Ta’lim metodi»

Shuningdek,o’qituvchi va o’quvchilarning o’zaro hamkorlikdagi tartibli faoliyatlari usullari ekanligi to’g`risidagi fikrlar ham mavjud.
«Ta’lim metodlari dastlab pedagog ongida, muayyan yo’nalishdagi faoliyatning umumlashma loyihasi tarzida namoyon bo’ladi. Mazkur loyiha amaliyotga o’qituvchi va o’quvchilar faoliyatining o’zaro tutashuvi, o’qitish va o’qishga qaratilgan aniq harakatlar, amallar yokiusullar majmuasi sifatida joriy etiladi. Metod boshqa shakllarda namoyon bo’lmaydi, buning boisi ta’lim metodi o’zida, umumiy holda faoliyatning didaktik modelini ifoda etadi»².
1. Qayd etilayotgan tushuncha mohiyatini to’laqonli yorituvchi ta`rifni aniqlashga bo’lgan urinish bugun ham davom etyapti, yangi- yangi ta`riflar ilgari surilmoqda. Biroq, «ta’lim metodi» tushunchasi mohiyatini yoritishga nisbatan turlicha qarashlarning mavjudligiga qaramay, ularni o’zaro yaqinlashtiruvchi umumiylik mavjud. Aksariyat mualliflar «ta’lim metodlari o’quvchilarning o’quv-bilish faoliyatini tashkil etish usullari» degan qarashga yon bosadilar. Demak, ta’lim metodlari ta’lim jarayonida qo’llanilib, uning samarasini ta`minlovchi usullar majmuidir.
Ta’lim metodlari ta’lim maqsadini yoritishga xizmat qiladi, u yordamida ta’lim mazmunini o’zlashtirish yo’llari ifoda etiladi, o’qituvchi va o’quvchilarning o’zaro harakati, xususiyati aks ettiriladi.
Metod, bir tomondan, ta’lim maqsadiga erishish vositasi sifatida namoyon bo’lsa, boshqa tomondan, boshqariluvchan o’qish faoliyatini amalga oshirish sharti hisoblanadi.
Ta’lim metodlari doimo u yoki bu o’qish vositalari yordamida joriy etiladi, shu bois ularning o’zaro shartlanganligini ta`kidlash joiz.
Ta’lim metodi tuzilmasi chizmada quyidagicha namoyon bo’ladi (M.N.Skatkin qarashlariga ko’ra):

O’quvchi faoliyati

O’quv faoliyati





Ta’lim metodi

Erishilgan maqsadi

O’quv faoliyati

Ta’lim maqsadi







O’quvchining vositali faoliyati

O’qituvchi faoliyati