Z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti pedagogika kafedrasi

Ob’ektiv  qarama  -  qarshiliklar  natijasida  vujudga  kelgan  tushunmovchiliklarni  oqilona 
bartaraf etish o‘qituvchining pedagogik madaniyatiga, muomala odobiga, tanlangan vositalarining 

---

41 
 
to‘g‘riligiga  bog‘liq.  Sub’ektiv  sabablarga  ko‘ra  paydo  bo‘lib,  janjallarga  olib  kelgan  qarama  - 
qarshiliklar salbiy natijalar beradi, o‘qituvchiga nisbatan ishonchsizlik tug‘diradi, o‘qituvchi bilan 
bolalar o‘rtasida ruhiy to‘siqlar hosil qiladi.  
Pedagogik  axloq  normalariga  amal  qilishda  muallim  odob-muomala  qoidalarini 
bo‘zmasligi,  shu  bilan  birga  muallimning  hulqi  o‘quvchilarning  xatti-harakatlarini,  o‘zaro 
munosabatlarini ham tartibga solib borishi haqida g‘amxo‘rlik qilmoq kerak. 
O‘qituvchi  bolaning  imkoniyatlarini,  qobiliyatini  hisobga  olgan  taqdirdagina  undagi 
kamchiliklarni bartaraf eta oladi, uning pedagogik talablarini bola bajarishi mumkin. Muallimning 
talablari  bolaning  imkoniyat  darajasidan  past  bo‘lsa,  undagi  qobiliyatlarning  rivojlanishiga 
to‘sqinlik qiladi:  agar  muallimning talablari  bolaning qobiliyati  va  imkoniyatlaridan ortiq  bo‘lsa, 
bolada  o‘z  kuchiga  ishonmaslik,  ishdan  o‘zini  chetga  olish  his-tuyg‘usini  paydo  qiladi. 
Muallimning qattiqqo‘lligi  va talabchanligi axloqiy tarbiyaning  boshqa  vositalari  bilan  birga olib 
borilishi kerak.  
Bola  harakat  qiladigan  hayotiy  vaziyatlarni,  kutilmagan  holatlarni  oldindan  aniqlash  juda 
qiyin. Bolalarni xatolardan mutlaqo saqlab qolish ham muammo. Muallimning vazifasi o‘quvchiga 
o‘z xatti-harakatlarining natijasini ko‘z oldiga keltira bilishni va o‘z hulqi uchun mas’ul ekanligini 
tushuntirish,  anglatishdan  iborat.  Bu  muallimning  dam  olish  paytlarida  ham.  o‘qishdan  tashqari 
vaqtlarda  ham  o‘quvchilar  bilan  o‘zaro  muomala  odobida  ma’lum  axloqiy  normalarga  rioya 
qilishni talab etadi.