Z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti pedagogika kafedrasi

KASBIY PEDAGOGIK REFLEKSIYa
 
O
‘z
 –
 o
‘zi
n
i bi
lis
h
 
O
‘z
 –
 o
‘zi
n
i a
ng
la
sh
 
O
‘z
 –
 o
‘zi
n
i be
lg
ila
sh
 
O
‘z
 –
 o
‘zi
n
i r
iv
o
jla
nt
ir
ish
 
O
‘z
 –
 o
‘zi
n
i na
zo
ra
t 
qi
lish
 

---

120 
 
Yuqorida ta’kidlanganidek, refleksiya muammosi nafaqat pedagogika, psixologiya, falsafa, 
mantiq  kabi  fanlarda,  balki  boshqa  fanlarda  ham  o‘rganiladi.  Bu  tushuncha  talqiniga  biz  ta’lim 
rivojlanishining  falsafiy  kons  epsiyasi  (V.V.Krayevskiy,  B.T.  Lixachyov,  Ya.S.Turbovskiy  va 
boshqalar.) g‘oyalari nuqtai nazaridan yondashamiz. Bu holatda kishining dunyo, jamiyat, o‘zining 
bu  dunyodagi  o‘rni  haqidagi  tobora  umumiy,  keng  tushunchalarining  pedagogik  voqelik  bilan 
aloqasi  refleksiya  predmeti  sanaladi.  Ta’kidlash  joizki,  dastlab  ongda  bilimlarning  falsafiy 
refleksiya  oqimidagi  tahlili  kechadi,  keyin  u  pedagogik  nazariya  tarkibiga  kiradi  va  uning  bir 
qismiga  aylanadi,  so‘ngra  faoliyatni  nazariy  jihatdan  anglashning  boshlang‘ich  nuqtasi  bo‘lib 
qoladi.  Shu  tariqa  inson  o‘z  ongini,  faoliyatini  rivojlantirish  mexanizmlarini  egallash  va  ularni 
maqsadli boshchqarish imkoniyatini qo‘lga kiritadi.  
B.G.Ananev,  inson  xarakterining  shakllanish  jarayonini  tahlil  qilib,  refleksiv  xossalar 
shaxsning  boshqa  sifatlariga  qaraganda  ancha  kech  shakllanishini  aytadi.  Uning  fikricha:  «inson 
hayoti  davomida  o‘zaro  munosabatlarning  ko‘plab  obyektlari  orqali  o‘tadi,  natijada  uning  ongi 
o‘z-o‘zini  anglash  obyektiga  aylanadi.  O‘zining  xulq–atvor  subyekti  sifatida  ko‘p  marotaba 
anglash  tajribasini  to‘plash  va  unga  munosabatlar,  biz  refleksiya  deb  ataydigan  xarakterga 
aylanishi uchun, xulq–atvorda uni muntazam qo‘llash talab qilinadi». 
Ushbu  fikr  kasbiy  refleksiyaning  rivojlanishi,  buning  natijasi  o‘laroq,  shaxsning  faoliyat 
xususiyatlari bilan balgilangan refleksiv qirralari shakllanishini ta’minlaydigan ma’lum sharoitlar, 
vaziyatlarni yaratish zaruriyati haqida xulosa qilish imkoniyatini beradi.  
Shunday  qilib,  olimlarning  tadqiqotlariga  tayanib,  ta’kidlash  mumkinki,  o‘qituvchining 
kasbiy  pedagogik  mahoratini  rivojlantirish  muammosini  faqat  uning  kasbiy  refleksiyasini 
takomillashtirish asosida hal qilish mumkin. Kasbiy pedagogik refleksiya nafaqat kasbiy faoliyat, 
balki,  bilim,  ko‘nikma  va  malakalarning  o‘sishini  ta’minlaydi  hamda  ushbu  faoliyatni 
takomillashtirish asosi ham sanaladi.  
Har  qanday  o‘qituvchi  o‘z–o‘zini  tarbiyalash  va  o‘z–o‘zini  rivojlantirishga  hatto  juda 
kuchli  intilishi  bo‘lsa  ham,  o‘zining  shaxsiy  rivojlanish  dasturini  maxsus  malakalarsiz  belgilay 
olmaydi,  bu  pedagogik  faoliyatdagi  muvaffaqiyatga  erishish,  o‘qituvchining  o‘z  ustida  ishlashga 
tayyorgarligi,  uning  o‘z–o‘zini  tahlil  qila  olishi,  o‘z–o‘zini  tashhislash  qobiliyatining  qanchalik 
shakllanganligi bilan bog‘liq. 
  
3. Pedagogik tashxislash asosida o‘qituvchining kasbiy rivojlanishini ta’minlash