|
Yirik kutubxonalari: Qand-A'zam universiteti kutubxonasi, Karochi universiteti kutubxonasi, Panjob universiteti kutubxonasi Hamdard fondi kutubxonasi, Markaziy kotibyat kutubxonasi, Pokiston ilmiy kutubxonasi (Islomobod). Yirik muzeylari: Karochidagi Pokiston ilmiy muzeyi, Lohur muzeyi, Peshovar muzeyi, Lohur qalasi muzeyi, Milliy muzey.
Tojikistonta'limtizimi
Ma'orifi ilmiy va madaniy ma'rifiy muassasalari. Maorif boshlang'ich, to'liq siz o'rta, umumiy o'rta ta'lim maktablaridan o'rtamaxsusva oily o'quvyurtlaridaiborat. Yirikoliyo'quvyurtlari: Tojikistonuniversiteti, politexnikaqishloq xo’jalik, tibbiyotpedagogikainstitutlari, Ko'lobvaXo'jandpedagogikainstitutlari. Bundantashqariyurlivazirliklargaqarashliilmiymuassasalarbor. 1999 yilTojikistondagi 8 tayirikoliyo'quvyurtlariningtashabbusibilantuzilganFanvamaorifnirivojlantirishuyushmasioliyo'quvyurtlarimuassasalari jamoalarinibirlashtirdi.Uyangiaxborottexnologiyalariniishlabchiqib,unioliyvao'rtata'limtizimigajoriyetish,rivojlantirish, xalqarota'limandozalariniTojikistonoliyvao'rtata'limtizimigajoriyetishga,busohadaxalqaro tajribaayirboshlashgako'maklashishkabiishlarbilanshug'ullanaboshladi. TojikistondaFirdavsiynomidagiTojikistondavlatkutubxonasi, TojikistonFanlarakademiyasiningMarkaziyilmiykutubxonasivamingdanortiqommaviykutubxona, 15 davlatmuzeyibor.
17-Mavzu: Aqsh ta’lim tizimi
Reja
1.Ta’lim tizimi tasifi.
2.AQSH ta’limi tarxi
3. Ta’lim tizimining o’ziga xos xususiyati
Amerika Qo’shma Shtatlarida maktab hayoti oddiy maktablar ya‘ni boshlang’ich bilimlarni beradigan dargohlardan boshlanadi. O’quvchilarga boshlang’ich maktabda barcha darslardan faqat birgina o’qituvchi bilim beradi. Boshlang’ich maktablarda umumiy fanlar: o’qish, adabiyot, yozish, musiqa, matematika, tarix, geografiya va boshqa fanlar haqida nazariy ma‘lumotlar aniq reja asosida olib boriladi. Boshlang’ich sinflar 3 guruhga ajratilib, sinflar A,V,S tarzida nomlanadi. Bolalar uchun haqiqiy ta‘lim- tarbiya jarayoni 5yoshga to’lganlaridan keyin boshlanadi. Ana shu yoshda ular “Kinder garden” deb ataluvchi tayyorlov bog’chalariga jalb qilinadi. Bu tayyorlov bog’chalari xukumat tasarrufida bo’lib, bog’chalar yoki maktablar tarkibida tashkil qilinadi. Boshlang’ich maktablarning asosiy vazifasi 6 yoshdan 15 yoshgacha bo’lgan bolalarga to’laqonli bilim, ta‘lim berish, ularning umuminsoniy, axloqiy xislatlariga ega bo’lib shakllanishini ta‘minlashdan iboratdir.
AQSH da to’laqonli maktab sirasiga 10-11-12 sinflar kiradi. 7-8-9 sinflarni aksariyat holda quyi o’rta maktab deb ham yuritiladi. O’quvchilar ma‘lum bir sinfni, kurs yoki maktabni bitirishda test sinovlarini topshiradilar. O’rta maktabda o’quvchilarga o’zlari tanlagan yo’nalishlariga mos holda predmetlar tanlashda ma‘lum erkinlik beriladi. O’rta maktab o’quvchilari kundalik faoliyatida yarim vaqtni o’quv sinflarida, qolganini kutubxona, laboratoriya tajriba uchastkalarida o’tkazadilar. Maktab doimo ota-onalar bilan birgalikda ishlaydi, ayniqsa bu jarayon 10-11-12 sinflarda maktab-oila hamkorligi kuchayadi
Amerikada majburiy ta‘lim 16-yoshgacha amal qiladi. Amerikada o’quv yili 170-186 kunni bunda, ya‘ni 5,5-6 oyni tashkil qiladi, o’quvchilar haftaning besh kunida darsga boradilar. AQSH da navbatdagi ta‘lim bosqichi oliy ta‘lim bo’lib, u ikki yoki to’rt yil o’qitiladigan kollejlar va dorilfununlarda amalga oshiriladi. So’nggi bosqich dorilfununlarda va boshqa oliy yurtlari tarkibida tashkil etilgan aspirantura yoki doktoranturalardir. Har bilim yurtida o’quvchilarga o’z bilim imkoniyatiga ishonch hissini tarbiyalashga katta e‘tibor beriladi.
Amerika Qo’shma shtatlarida ta’limtiziminingtuzilishiquyidagicha:
1) bolalar 3 yoshdan 5 yoshgachatarbiyalanadiganmaktabgacha tarbiyamuassasalari;
2) 1-8- sinflargacha bo’lganboshlang’ichmaktablar (bundaymaktablarda6 yoshdan 13 yoshgacha o’qiydilar);
3) 9-12-sinflardaniborato’rta maktablar (bumaktablarda 14-17 yoshgacha bo’lganbolalarta’lim oladilar). Uquyiva yuqoribosqichdaniborat.
4) Amerika Qo’shma SHtatlarida navbatdagita’limboskichi oliyta’limbo’lib, u 2 yoki 4 yilo’qitiladigankollejlar xamda dorilfununlarva boshka oliyo’kuvyurtlaritarkibida tashkiletilgan aspirantura yokidoktoranturalardir.
AQShda majburiyta’lim 16 yoshgacha amalqiladi. Bumamlakatdagio’quvyurtlaridavlat, jamoa, xususiylartasarrufida va diniymuassasalarixtiyorida bo’lishimumkin.
Amerikada 3 yoshgacha bolalartarbiyasibilan onalarshug’ullanadilar, lekinularga hechqandayimtiyozlarberilmagan. Uchyoshdanbeshyoshgacha xususiyyokidavlatbog’chalaridanfoydalanishmumkin, lekinbolalarbog’chalarikichikva butizimkamrivojlangan. Enaga yonlashbir xaftada 200 dollarga tushadi. Bog’chalarda yagona birdasturmavjudemas. Kerakbo’luvchihamma jixozlarva ovqatni ota-onalarningo’zi olibkeladi. Beshyoshdanesa «Kindergarde» deb ataluvchitayyorlovmuassasalarida ta’limboshlanadi. Boshlang’ichmaktab 6 yoshdanto 13-15 yoshgacha bo’lganbolalarniqamrab oladi. Buboshlang’ichmaktablarda umumiysavodxonlikva kasbga yunaltirishvazifalarihaletiladi. Sinfdan-sinfga ko’chisho’quvchiningo’zlashtirganlikdarajasiga bog’liq. Boshlang’ichta’limturlishtatlarda turlicha belgilangan (4, 5, 6, 8 yil). Maktablarda turli xilto’garaklar, uchrashuvlar, sayohatlaruyushtiriladi, ammo ularninghammasiga xaqto’lashlozim. O’rta maktablarquyiva yuqoribosqichlardaniborat. 9-sinfnibitirgantalabalartanlov asosida o’rta maktabga qabulqilinadi. Urta maktablarda to’rtyo’nalishda kasb-kor asoslariberibboriladi.
AQShda OO‘Yulari Asosiy qismfunksiyalariga ko‘ra quyidagi 6 turga tasniflanadi:
Tadqiqot universitetlari: I va II guruh. (3%, 125 OO‘YU), doktorlik darajasini beradi. Bu universitetlarning I va II guruhlari orasidagi farq federal moliyaviy yordam hajmi bilan bog‘liq, ya’ni II guruh OO‘Yulariga nisbatan kamroq mablag‘ ajratiladi.
Doktorlik universitetlari: I va II guruh (3%, 111 OO‘YU). Ta’limning barcha bosqichlarini o‘z ichiga oladi. I va II guruh orasida farq ilmiy darajalar soniga bog‘liq: I guruh uchun 5ta yo‘nalish bo‘yicha 40ta doktorlik darajasi, II guruh uchun 3ta yo‘nalish bo‘yicha 10ta doktorlik darajasi beriladi.
Magistrlik o‘quv muassasalari (15%, 529 OO‘YU), bakalavriat va magistrlik dasturlariga ega. Bu o‘quv muassasasini ko‘p tarmoqli hamda keng qamrovli universitet va kollejlar deb atashadi. I guruh – milliy, II guruh – regional hisoblanadi.
Bakalavr OO‘Yularining 4 yillik kollejlari – I, II guruh. (18%, 637 OO‘YU) – juda katta to‘lov asosida o‘qitiladigan, mamlakatning eng nufuzli universitetlari magistraturalariga kadrlar yetkazib beradigan elitar ta’lim muassasalari.
Ixtisoslashtirilgan OO‘Yulari yoki bakalavr diplomi bilan qabul qilinadigan kasbiy maktablar (20%, 722 OO‘YU), (tibbiyot, xuquqshunoslik, pedagogik, boshqaruv va h.)
Ikki yillik kollejlar va institutlar (41%, 471 OO‘YU).
Do'stlaringiz bilan baham: |
