Z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti magistratura bo‘limi

FOYDALANILGAN  ADABIYOTLAR  RO’YXATI…….…..………………85 

ILOVALAR…………………………………………………...………………...87 

---

 

5 

KIRISH 

Fan  va  texnika  asosidagi  sanoat  ishlab  chiqarishning  rivojlanishi  sifat 

jihatdan  yangi  materiallarni  ishlab  chiqarish  va  yangi  zamonaviy  texnologik 

jarayonlarni  yaratilishiga  qat’iy  bog’langandir.  Hozirgi  zamon  rivojlangan 

texnologiyalar  bilan  birgalikda  teng  yurishlik  uchun    ishlab  chiqarish  tizimlarini 

yangilash  yoki  modernizatsiya  qilish  lozim  bo’ladi.  Ishlab  chiqarish  tizimlarini 

modernizatsiya  qilish  natijasida  birinchi  navbatda  ishlab  chiqarilayotgan 

maxsulotni tez, sifatli, jahon  bozori  talablariga  to’la  qonli  javob  bera oladigan va 

albatta  ishlab  chiqarishning  asosiy  ko’rsatkichlaridan,  ishlab  chiqarishda 

xavfsizlikni  ta’minlash,  bajariladigan  ishda  vaqt  sarfini  kamaytirish,  tan  narxni 

pasaytirishga xizmat qiladi. [1-4]

 

 Tez  rivojlanayotgan  texnologik  jarayonlarning  asosiylaridan  biri  bu  lazer 

texnologiyasidir.  Bu  texnologiya  yangi  texnik  qurilma-lazer  paydo  bo’lgandan 

keyin  rivojlandi.  Lazer  so’zi  quyidagi  ifodalardan  “light  amplification  by 

stimulated of radiation” olingan. Bu so’zning ma’nosi– majburiy kvant nurlanishi 

natijasida yorug’likning kuchayishini bildiradi.  

O’tgan  davr  ichida  lazerlar  fan  va  texnikaning  murakkab  masalalarini 

yechish  asbobiga  aylandi.  Lazer  yordamida  ishlab  chiqarishning  o’ta  murakkab 

texnologiyalari,  fanning  nozik  tadqiqotlari,  inson  sog’lig’ini  saqlash    davolash, 

harbiy  qurollar,  aloqa  tizimlari  va  boshqa  sohalardagi  muammolarni  hal  qilish 

imkoniyatlari  vujudga  keldi.  Bularning  barchasiga  lazer  nurining  o’ta  ingichka 

to’plamida  yadro  portlashi  energiyasidek  katta  energiyani  mujassamlashtirish 

mumkinligidir.  Shu  tufayli  lazerlarni  o’rganishga  va  hayotda  qo’llashga  bo’lgan 

qiziqish hech ham susaymaydi. 

Mamlakatimizda ham bu sohaning tadqiqot ishlariga alohida e’tibor berilib, 

O’zFA  Issiqlik  fizikasi  bo’limi  “Lazerlar  fizikasi”  instituti,  Elektronika,  Yadro 

fizikasi institutlarida, O’zMU, TATU, TDTU larida ilmiy tadqiqotlar olib boriladi 

va mutaxassislar tayyorlanadi. 

---

 

6 

Lazerli  kesish,  svarka  qilish  va  legirlash  ishlari  ishlatilayotgan  materialni 

tejab qolmasdan, shu bilan birga, qayta  ishlanayotgan materialni yangi xossalarini 

olish va o’rganish imkoniyatlarini oshiradi.