Z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti magistratura bo‘limi

4

4

 

 

n

n

 

 

2

2

 

 

1

1

 

 

3

3

 

 

3

3

 

 

p

p

 

 

---

 

58 

 

  

 

23-rasm. Yarimo`tkazgichli p–n o`tishda ishlovchi injektsiyali lazerning spektral 

xarakteristikasi. 

     

Shunday qilib, p-n o`tishli yarimo`tkazgichli lazerda qutblanish darajasi 70-

80%  bo`lgan  monoxramatik  nurlanish  olish  mumkin.  Uning  quvvati  1  millivatt, 

to`lqin uzunligi 0.64 mkm atrofida bo`lishi ko`rsatilgan. 

&2.3.2. Turli yarimo`tkazgichli lazerlar tuzilishi va ishlash prinsipi 

 

 

Injeksion  yarimo`tkazgichli  lazerlar  yarimo`tkazgichli  diod  bo`lib, 

n

p



 

o`tish va  geteroo`tish tekisligiga perpendikulyar bo`lgan ikki yassiparallel qirralari 

optik  rezonator  ko`zgulari  vazifasini  o`taydi(qaytarish  koeffitsienti  30  %).  Ayrim 

hollarda  tashqi  ko`zgu  ishlatiladi.  Diod  orqali  katta  to`g’ri  elektr  toki  yordamida 

ortiqcha zaryad tashuvchilarning o`tish yonidagi qatlamlarda to`planishi natijasida 

invers  bandlik  holatiga  erishiladi.  Chetki  lyuminensensiya  polosasida  optik 

kuchaytirish  nurlanishni  tashqariga  chiqarish,  faol  muhitda  yutilish  va  rezonator 

ichidagi  yo`qotish  (sochilish)  energiyalaridan  ortiq  bo`lganda  kogerent  lazer 

nurlanishi  sodir  bo`ladi.  Generatsiya  boshlanadigan  elektr  toki  “bo`sag’a  toki” 

deyiladi.  Injeksion  yarimo`tkazgichli  lazerlarda  bo`sag’aviy  elektr  toki  zichligi 

2

1000

sm

A

j



 ga boradi.  

 

Geterostrukturali  yarimo`tkazgichli  lazerlar  keng  qo`llanilmoqda.  Bu  

lazerlar  geterolazerlar  deyiladi.  Geteroo`tishlar 

K

T

0

 

300



  da  kichik 

---

 

59 

“bo`sag’aviy  tok  zichligiga”  ega  bo`ladilar.  Geterolazer  (GL)  ikkita  geteroo`tish 

asosida  ishlaydi,  ulardan  biri  elektronlarni  injektsiyalovchi 

n

p



  o`tish  bo`lsa 

(emitter),  ikkinchisi  faol  muhitdan  diffuz  oqib  o`tishni  chegaralovchi 

p

p



 

o`tishdan iborat bo`lib, faol soha har ikkisi orasida joylashgan bo`ladi. 

 

 

Faol  muhiti  kengligi  1-20  mkm  bo`lgan  yupqa  tasma  ko`rinishidagi  lazerni 

polosali  (tasmali)  lazer  (PL)  deyiladi.  Polosali  geterolazerda  temperatura 

K

T

0

 

300



  bo`lganda  tokning  5-150  mA  qiymatida  uzuluksiz  generatsiyada 

nurlanish  quvvati 

Vt

mVt

P

 

1

,

0

 

100





  ga  etadi.  Tokning  katta  qiymatlarida 

faol muhit qizishi hisobiga nurlanish quvvati kamayadi. Ko`p elementli injektsion 

yarimo`tkazgichli  lazerlarda  impuls  ish  rejimida  nurlanish  quvvati  10  kVt  gacha 

etadi.  

 

 

Yarimo`tkazgichli  lazerlar    yasashda  foydalaniladigan  turli  kimyoviy 

tuzilishli geteroo`tishda ishlatilgan yarimo`tkazgichlarning kristall panjaralari davri 

bir  xil  bo`lishi  lozim.  Yarimo`tkazgichli  lazerlarda  ko`p  komponentali  qattiq 

qotishmalar ko`p ishlatiladi. Ulardan  o`zgarmas davrli fazoviy panjarali moddalar 

sistemasini olish mumkin (ular izoperiodik sistemalar deyiladi).  

 

   

Qattiq aralashmali geterolazerda 

As

Ga

Al

x

x



1

 dan iborat geterostrukturada 





As

Ga

Al

p

x

x



1

, 





GaAS

p

,  





As

Ga

Al

n

x

x



1

 qatlamlari mavjud bo`ladi. 

 

 

 

 

24-rasm. Turli yarimo`tkazgichli lazerlar tuzilishi. 





As

Ga

Al

n

x

x



1

 





GaAS

p

 





As

Ga

Al

p

x

x



1