Z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti magistratura bo‘limi



Download 2,01 Mb.
Pdf ko'rish
bet10/45
Sana31.12.2021
Hajmi2,01 Mb.
#277141
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   45
Bog'liq
yarimotkazgichli moddalarni lazerlarga qollanish muammolari

Mazer  (Maser  -  microwave  amplification  by  stimulated  emission  of  radiation)  - 

ingliz  so`zlaridagi  bosh  harflardan  tashkil  topgan  va  mazmuni  mikroto`lqinni 

majburiy nurlanish hisobiga kuchaytirishdir. Shu ishlari uchun ular 1964 yili Nobel 

mukofotining sovrindori bo`lishdi.   Kvant 

elektronikasining 

rivojlanishi 

elektromagnit  to`lqinning  yangi,  infraqizil  va  ko`zga  ko`rinuvchi  sohalarida 

kogerent  nurlanish  olishga  yo`naltirildi.  Dunyoning  ko`p  ilmiy  laboatoriyalarida 

lazerlar  yaratish  ustida  ish  boshlab  yuborildi.  Bu  ishlarning  rivojlanishida  A.M. 

Proxorovning  kvant  qurilmalarida  ochiq  optik  rezanotor  sifatida  Fabri-Pero  ( 

etaloni)  interferometrini  qo`llash  g‘oyasi  hal  qiluvchi  omil  bo`ldi.  Boshqa 

tomondan  lazerlarning  ba’zi  turlari,  masalan  ranglantirilgan  aralashmali  lazerlar 

yoki  yarim  xromatik  qattiq  jismli  lazerlar  chastotalarning  bir  qancha  to`plamini 

keng  spektral  diapazonda  boshqara  oladi.  Lazerlar  fanning  ikki  sohasi  kvant 

mexanikasi  va  termodinamika  hamkorligida  yaratilgan.  Lekin  lazerlarning 

ko`pchilik turlari xatolar va urinishlar orqali yaratilgan. Dastlabki lazer 1960 yilda 

Teodor  Mayman  tomonidan  Malibudagi  Hyuz  kompaniyasining  tadqiqotlar 

labaratoriyasida yaratilgan. Mayman o`z ixtirosida 694 nanometr to`lqin uzunligida 

qizil  nurlanish  beruvchi  rubindan  yasalgan  sterjendan  foydalandi.  Deyarli  u  bilan 



 

12 


bir  vaqtda  eronlik  fizik  Ali  Yovon  gazli  lazerni  namoyish  qildi.  Keyinroq  u  o`z 

ixtirosi uchun Albert Eynshteyn nomidagi mukofotga sazovor bo`ldi.  

 

 

Lazer ishlashining asosiy mohiyati, ishlovchi qismning uyg’otishi natijasida 



elektronlarning  ko`chishi  bilan  bog’liq.  Ishlovchi  qism  optik  rezonatorga 

o`rnatiladi.  Majburiy  nurlantiruvchi  mexanizm  yordamida  to`lqinlar  aylanishi 

natijasida  uning  energiyasi  eksponensial  ravishda  ortib  boradi.  Nurni 

kuchaytiradigan  aktiv  muhitning  tipiga  qarab  lazerlar  -  qattiq  jismli,  gazli, 

yarimo`tkazgichli  va  suyuqlikli  lazerlarga  bo`linadi.  Yanada  aniqroq  aytganda, 

lazerlarning  turlarini  sinflashda  majburiy  yig’ish  usuli  ham  muhim  rol  o`ynaydi. 

Majburiy yig’ish usullari - optik, issiqlik, kimyoviy, elektroionizatsion va boshqa 

usullardan  iborat  bo`ladi.  Bundan  tashqari  generatsiyalash  turi  uzluksiz  yoki 

impulsli bo`lishi mumkin. 

 

 



Lazerlar quyidagi asosiy qismdan iborat bo`ladi:  

 

1-rasm. Lazerlar konstrukturasi ko’rsatilgan.



 

1.  aktiv muhit - metastabil holatga ega bo`lgan modda;  

2.  majburiy  damlash  (optik  nakachka)  sistemasi  -  faol  muhitda  elektronlarni 

joylashish  holatini  hosil  qiladigan  qurilmalar.  Inversiyali  joylashish  holati  deb 

asosiy holatdagi atomlar soniga nisbatan uyg’ongan holatdagi atomlar sonining 

ko`p bo`lishiga aytiladi. 

3. optik rezonator - lazer nurlanishini kuchaytiruvchi qurilma. 

4.  lazer nurlanishi chiquvchi qismi 




Download 2,01 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   45




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish