Z. E. Azimova adu, Maktabgacha ta’lim fakulteti dekani, P. f d., dotsent

Tovush hosil qilishda ishtirok etadigan turli a’zolari:
Ahamiyati:1. Nafas apparati: 2. Bo’g’iz (hiqildoq) bo’shlig’i: 3. Og’iz bo’shlig’i (til, tanglay, kichiktil, tish, va lablar): 4. Burun bo’shlig’i (tovush ohangiga alohida tus berishda ishtirok etadi).
Diktsiya – talaffuz tarzi, talaffuzni aniq ravshanligi darajasi. Pedagog uchun to’g’ri talaffuz eng kerakli qurol. Chunki eshitayotganlar tushunishi uchun – talaffuz ravon, har bir bo’g’in, so’z va tovushlarni aniq aytishi kerak.
Ritmika – ovoz maromi yoki vazni. Bahzi bir so’zlarning bo’g’inlarning talaffuzi, ularning tezligini nutq suratini tashkil etadi. Ovoz tezligi har bir pedagogning fazilati. Nutq mazmuni muomala vaziyatiga bog’liq.
Pauza – temp va nutqning yoqimli bo’lishi nutq ohangini tashkil etadi. Bir ohangda nutq zerikarli bo’lib qiziqish va diqqatni pasaytiradi.
Ohang, tembr, pauza, urg’ulashning turli xillari tovush ifodaliligining muhim vositalari hisoblanadi. Tilni amalda o’zlashtirish ona tilining barcha tovush birliklarini (tovush – bo’g’in – ibora - matn) tinglab ajratib olish va ularni to’g’ri talaffuz qilishni nazarda tutadi, shuning uchun maktabgacha yoshdagi bolada tovushni talaffuz qilishni shakllantirish borasidagi ishlar muntazam
ravishda olib borilishi lozim.
Artikulyatsion va intonatsion qobiliyatning uzviy bog’liqligi keng ma’nodagi tinglash va artikulyatsion-talaffuz ko’nikmalarini shakllantirishni nazarda tutadi. Ish jarayonida tarbiyachi bolalarga so’zning tovush tarkibini, so’zdagi urg’u o’rnini tinglab, aniqlay olishga, qofiya va vaznni his qilish tuyg’usini rivojlantirishga, aniq talaffuzni, so’zlar, iboralar, gaplarning turli inntaonatsion tavsiflarini bera olish qobiliyatini shakllantirishga yordam beradigan mashqlardan foydalanishi zarur. Bu murakkab nutqiy ko’nikmalarni shakllantirish fonetik mashqlarni takrorlashni, ularni muntazam ravishda o’tkazishni talab qiladi.
Tovush-ayrim tarbiyachi - pedagoglarda tovush tabiatdan beriladi yoki tug’ma deyishadi. Maxsus tovush yillar davomida o’zgarishi mumkin.Shuning uchun doim mashq qilib, uni rivojlantirib turish lozim bo’ladi.
Tovush apparati uch qismdan iborat: generator, energetik, rezonator.