‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

shu 
o lijan o b ishga bel b o g ‘lagan faylasuflardan b id
Frensis
Bekon (1561 
— 1 626-yillar) b o ‘ldi. U falsafanin g asosiy m asalasi 
b ilis h n in g
y a n g i i lm iy u s l u b i n i y a r a t i s h d i r , d e b c h i q d i . 
S hu m u n o sa b a t b ila n B ek o n fa n n in g p re d m e ti va vazifasini q ay ta 
k o ‘rib c h iq ib , ilm iy b ilis h n in g m a q sa d i — in so n iy a tg a fo y d a 
keltirishdir. S hu n d ag in a, u o ‘z vazifasini oqlaydi. B arch a fan lam in g
vazifasi — in so n n in g ta b ia t u s tid a n h u k m ro n lig in i m u m k in q a d a r 
k o ‘p ro q t a ’m in la s h d ir, d ey d i m u ta fak k ir. 
,JBilim
— 
bu k u c h d ir “,
shiori h a m F .B e k o n g a m an su b d ir.
A g ar B ek o n ilm iy b ilish n in g tajrib ag a aso sla n g a n in d u k tiv
u slu b in i ish lab c h iq ib , fan g a k a tta hissa q o ‘sh gan b o ‘lsa, u n in g
z a m o n d o sh i fran su z m u ta fak k iri 
Rene Dekart 
(1 59 6— 1650-yillar) 
esa, a k sin c h a , ilm iy b ilish n in g d ed u k tiv u slub iga o ‘z e ’tib o rin i 
qaratdi. D ek art d un y o n i bilishda b irin ch i o ‘ringa aqlni q o ‘yadi. B uni
84

---

u n in g , 
,/nen f ik r la r ek a n m a n , m en m a vju d m a n
d e g a n m a s h h u r 
so 'z la ri tasd iq lay d i. D e k a rt fik rich a, falsafan in g b irin c h i m asalasi
— ish o n c h li b ilim g a olib b o rad ig a n u slu b m asalasid ir. U n i ishlab 
chiqishni D ekart o ‘z oldiga vazifa qilib q o ‘yadi. D ekart ishlab chiqqan 
ilm iy b ilish n in g d e d u k tiv uslu b i a n a litik yoki ratsio n a listik deb 
h a m ataladi.
D e k a rtn in g d e d u k tiv uslub i q u y id a g ila m i tala b etad i: 1) h a q i­
qat deb faq a t aql n u q tay i n a z a rid a n a n iq -ra v s h a n va sh u b h a siz
b o ‘lgan x u lo sa la m i qab u l qilish; 2) h a r b ir m u ra k k a b m u a m m o - 
lam i tarkibiy qism larga b o 'lib o 'rg an ish ; 3) bilish jara y o n id a m a ’lum
va isbot qilingan bilim d an n o m a ’lu m va isbot qilinm aganiga borish;
4) ta d q iq o td a m a n tiq iy h a lq a la rid a n b iro r ta s in i h a m tu sh irib
qoldirm aslik dir.
D e k a rt b ilish n in g bu u slu b in i q o 'lla s h k ish ilarg a k a tta im k o - 
n iy atla r y aratib berishiga h e c h sh u b h a q ilm ad i. B iro q , D e k a rtn in g
aql k u c h ig a ta y a n g a n d e d u k tiv b ilis h u s lu b i, u n in g