‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

bo‘lgan birorta belgi yoki xususiyatni mavhum holatga keltirishdir.
Ilmiy bilish jarayoni umumlashtirish va abstraktlashtirish bilan 
tugamaydi.
Konkretlashtirish — umumlashtirish va abstraktlashtirish
jarayonida ajratib olingan, e ’tibordan soqit qilingan oldingi
belgi va xu susiyatlarn i yana predm et yoki hod isalar bilan
bog‘lab, shu predmet yoki hodisa haqida aniq bir fikr hosil
qilishdir.
U m u m lash tirish , ab strak tlash tirish va k o n k re tla sh tirish
tafakkurdagi yaxlit m antiqiy amalning turli tom onlaridir, xolos. 
Tadqiqotchi um um lashtirish va konkretlashtirish usullari asosida 
tafakkur jarayonida yangi nazariy bilim larni hosil qiladi. Bu 
usullarning har uchalasi tafakkur jaray o n id a doim o birlikda 
qo ‘llanib, bir-birlarini to'ldirib keladi.
Umumlashtirishdan abstraktlikka va undan konkretlikka hamda 
konkretlikdan um um lashtirish orqali yana abstraktlikka tom on 
borish — bilishning um um iy usullaridir.
Ilm iy bilishning bu usullari fan lar taraq q iy o tin in g turli 
davrlarida turlicha rol o ‘ynab kelgan. Konkretlikdan abstraktlikka 
borish usuli fanlarning shakllanish davrida, ularga oid turli 
ilmiy tushuncha va kategoriyalarni ishlab chiqishda m uhim rol 
o ‘ynagan edi. K eyinchalik, fanlar jad al rivojlanib borgan sari, 
predm et yoki hodisalam i ch u q u r bilish talabi abstraktlikdan 
konkretlikka ko'tarilish usulining aham iyatini orttiradi. Shunga 
qaram ay, ilmiy bilish jarayonida bu ikki usul doim o birlikda va 
o ‘zaro bog‘liqlikda q o ‘llaniladi. Bu usullar nazariy bilishning 
induktiv va deduktiv m etodlari bilan ham cham barchas bog‘- 
liqdir.
267

---

f) Induktiv va deduktiv metodlar.
Induktiv metod yoki induksiya — bilishning shunday usuliki,