‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

„Xususiy holatlardan xoli b o ‘lgan
holda m adaniyatning o'zi n im a ? “,
degan savolga javob berishga 
im koniyat yaratadi.
Ijtim oiy falsafada, m ohiyat e ’tibori bilan, m adaniyatni aynan 
m a’naviy faoliyat sohasi sifatida tushunish ustuvor b o ‘lib keldi. 
Faqat XIX asr o'rtalariga kelib, 
„ m a d a n iy a t
“ tushunchasi kengroq 
m a’noda — inson faoliyati natijasida yuzaga kelgan barcha narsalarga 
nisbatan ishlatila boshlandi. Bunday ho latda m adaniyat inson 
tom onidan yaratilgan, bokira tabiat ustiga qurilgan 
,ikkinchi tabiat “
m a ’nosini kasb etadi. Lekin m adaniyatni 
Jnson fa o liya ti natijasida
yuzaga kelgan barcha n a rsa la r“,
deb tushunish ham yetarli va 
to ‘liq emas. C hunki, birinchidan, bunday yondashuv m adaniyatni 
insondan tashqarida mavjud b o ‘lgan qandaydir hodisa sifatida 
tu sh u n ish g a olib keladi. 
Ik k in ch id a n ,
m a d a n iy a t va ja m iy at 
tu s h u n c h a la rin in g nisb ati o y d in la sh m a y d i. „ M a d a n iy a t11 va 
„jam iyat11 tushunchalarining farqi m adaniyatni 
„inson tomonidan
yaratilgan qadriyatlar m ajm uasi“
deb tushunilganda ochiq ko‘rinadi. 
H aq iq atan ham , m adaniyat insoniy m azm u n va m a ’no bilan 
sug‘orilgan m oddiy va m a ’naviy qadriyatlar dunyosidir. A lbatta, 
m adaniyatni faqat qadriyatlar m ajm uasi sifatida tushunish ham
to ‘g‘ri va to iiq emas. 
Birinchidan,
bunda yuqoridagi kabi madaniyat 
tayyor natijalar tizim i sifatida qaraladi, uning yaratilish jarayoni, 
dinamikasi e ’tibordan chetda qoladi. 
Ikkinchidan
, inson tom onidan 
yaratilgan ham m a norm alar ham foydali em as, dem akki, uning 
taraqqiyotiga xizm at qilmaydi. 
Uchinchidan,
u yoki bu hodisani 
ijobiy yoki salbiy deb qabul qilish tarixah belgilangan — davrning, 
jam iyatning, ijtim oiy guruhlarning qadriyat m o ‘ljallariga b o g iiq
b o iad i.
D em ak, m adaniyatga ta ’rif berayotganda m adaniyat insonning 
ijtim oiy m avjudot sifatidagi k am o lo tin in g , in so n d a insoniylik 
x u su siy a tlari riv o jla n ish in in g m e ’y o rin i ta v siflo v c h i h o d isa
ekanligidan ham kelib chiqm oq lozim.
M adaniyatning yuqoridagi sifatiy xususiyatlari tahlilidan kelib 
chiqqan holda unga quyidagicha ta ’rif berish m um kin.