‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta t a ’lim vazirligi toshkent davlat agrar universiteti radjabov A., Vaxidov A. Mutaxassislikka kirish oliy о quv yurtlari uchun darslik «Sano-standart»

B o‘zsuv GESi 
0 ‘zbekistondagi birinchi GES hisoblanadi va 
1923-1936-y.y. GOELRO rejasi bo‘yicha qurilgan. 1981-yilda GES 
qayta qurilgan va avtomatlashtiriigan. Stansiyada 0 ‘zbekiston 
energetikasining rivojlanish tarixi mavjud.
Shayxontohur GESV i 1948-yili ishga tushirilgan.
57

---

Burjar GESi yog‘ochli sxema shaklida R o'zsuv kanalda quril­
gan. Qurilishi 1933-yilda boshlanib, uning birinchi agregati 1933- 
yilning aprel oyida, ikkincbi agregati 1936-yil iyul oyida ishga 
tushirilgan. goda. GESda 25 m balandlikka k o ‘tarib beradigan ikta 
radial-o‘qli gidroturbinalar joylashgan. GES avtomatlashtirilgan. 
1988-90-y.y. GES uchun quvvati 3,8 M Vt li ikta yangi 
gidroagregatlar yaratilgan.
Oxunboboyev nomidagi O q -T ep a GESi. Qurilishi xalq hashari 
bilan 1936-yilda boshlangan va 1936-yilda ishga tushirilgan hamda 
1947-48 y.y. avtomatlashtirilgan.
1939-yilda Qizilqiya k o ‘m ir havzasi negizida Quvasoy issiqlik 
elektr stansiyasi (IES)ni 12 M Vt quvvatli kondensatsiyali turbina 
agregati va Toshkent to ‘qimachilik kombinati issiqlik elektr 
stansiyasini 6 M Vt quvvatli ikki turbinasi ishga tushirildi.
Elektr 
stansiyalami 
qurilishi 
va 
sanoat 
korxonalarini 
rivojlanishi, magistral elektr tarmoqlarini qurish zarurligini keltirib 
chiqardi. Qodir GESini ishga tushirilishi bilan bir vaqtning o ‘zida 
Respublikada birinchi b o iib bu GESdan Toshkentga elektr 
uzatuvchi 35 kV kuchlanishli ikki tizimli liniya foydalanishga 
topshirildi.
1939- 
1940-y i 11 arda 
110 kV kuchlanishli 
havo liniyalari 
Quvasoy IESni Andijon shahari bilan, Tavaqsoy GESini Chirchiq 
shahari bilan b og iad i.
Vatan urushi yillarida Toshkent atrofini bog‘lovchi 35 kV 
kuchlanishli halqasimon havo liniyasi k o ‘rib bitkazildi, shimoliy 
sanoat rayonini elektr bilan ta ’minlash uchun katta quvvatli 
«Severnaya» podstansiya qurildi.
1943-yil Sirdaryo daryosida qurila boshlagan 125 ming kVt 
quvvatli 
Farhod 
GESi 
kimyo 
sanoatini 
rivojlantirish 
va 
sug‘oriladigan erlami suv bilan ta’minlash imkonini berdi. 700
58

---

minga 0 ‘zbekiston va qo‘shni respublikalari erlarini o ‘zlashtirishga 
imkon beruvchi suv to ‘g ‘onlari quriladi.
Angren k o ‘m ir havzasini o ‘zlashtirilishi, ikki issiqlik elektr 
stansiyasini 600 ming kV t qu w atli Angren IES ini va Olmaliq 
issiqlik elektr q u w a ti markazini (IEM) qurishga asos b o ‘ldi.
1960-yilda issiqlik elektr stansiyalar salm og‘i 54%, 1970-yilga 
kelib esa ularning salm og‘i 83,7 % ni tashqil qildi. Ikkinchi jahon 
urushidan keyingi yillarda Angren k o ‘m ir konlarini o ‘zlashtirilishi 
Angren lESini va Olmaliq IES qurilishiga asos b o ‘ldi, Shuningdek, 
F arg‘ona IESining qurilishi boshlab yuborildi. 1960-yillarda qator 
gaz 
konlarining 
ochilishi 
esa Navoiy, 
Sirdaryo, 
Toshkent 
GRESlarining qurilishini boshlashiga imkoniyat yaratib berdi. 
Respublikamizda 70-yillarga kelib IESlari salm og‘i keskin ortdi.
1972-yil Sirdaryo IESida 0 ‘rta Osiyoda birinchi katta kritik 
parametrlari; b u g 1 bosimi 240 atm, harorati 545°S da ishlovchi 300 
M Vt q u w atli energetika bloki ishga tushdi. Hozirgi paytda Sirdaryo 
IESida 10 ta shunday q u w atli bloklari ishlamoqda.
0 ‘rnatilgan uskunalar quw atlarini y ig ‘indisi 12,0 m ln.kVt dan 
ortiq b o ‘lgan va 38 issiqlik va gidroelektr stansiyalarini o ‘z ichiga 
olgan 0 ‘zbekiston energetika tizim i asosini yirik elektr stansiyalar, 
shu jum ladan Sirdaryo IES (3,0 mln. kVt), Toshkent (1,86 mln.kVt), 
Yangi Angren (1,8 mln.kVt) va Navoiy IESi (1,25 mln.kVt) tashkil 
etadi.
Elektr energiyasi madaniy-maishiy va turar joy binolaridan 
tashqari ishlab chiqarish korxonalariga kirib bordi. 1971-yilga kelib 
uzoq qishloq joylarda yashovchi aksariyat aholi elektr energiyasidan 
foydalanish imkoniyatiga ega b o ‘lishdi. 1970-90 yillarda qishloq 
x o ‘jaligi ishlab chiqarishni elektrlashtirish va avtomatlashtirish keng 
y o ‘lga q o ‘yildi.
59

---