‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

1, 2, 3, ...
nuqtalar orqali 
aylanaga urinmalar o ‘tkaziladi. Bu urinmalar, mos ravishda, 
0 1 , 0 2 , 0 3 ,
...
radiuslarga perpendikular bo‘ladi. Oxirgi, ya’ni 
8
nuqta orqali o‘tgan 
urinma bo‘yicha 
nd
aylana uzunligi o‘lchab qo‘yiladi. Hosil bo‘lgan 
nd
kesmani ham teng sakkiz bo‘lakka bo‘lib, unda 
1,, 2,, 3 P
.... 
8,
nuqtalar 
hosil qilinadi. So‘ngra aylnadagi 
1, 2, 3, 
8
nuqtalardan bu nuqtalar 
orqali o‘tgan urinmalarga mos ravishda 
0,1,, 0 ,2 ,, ...
kesmalami o‘lchab 
qo‘yib, 
I, II, III, ..., VIII
nuqtalar hosil qilinadi. So‘ngra bu topilgan 
nuqtalar lekalo yordamida o ‘zaro silliq qilib birlashtiriladi. Hosil bo‘lgan 
ochiq ravon egri chiziq izlanayotgan aylana evolventasini ifodalaydi.

---

Sikloida. Sikloida (yunoncha «kukloides» - «doirasimon» so‘zidan 
olingan) yassi chiziq. Sikloida tekislikda biror to‘g ‘ri chiziq bo‘ylab sir- 
panmay g ‘ildirayotgan aylana 
P
nuqtasining chizgan egri chizig‘idir. Bu 
egri chiziq tekis, ochiq va ravon egri chiziqdir (3.58-shakl). Bu yerda 
aylana sikloidaning yasovchisi, to‘g ‘ri chiziq esa yo‘naltiruvchisi dey­
iladi. Sikloidani chizuvchi nuqta murakkab harakat qiladi: bir tomondan, 
uning tezligi yasovchining barcha boshqa nuqtalari singari g ‘ildirash 
yo‘nalishiga mos tashkil etuvchiga ega, ikkinchi tomondan, tezligi ayla­
na urinmasi bo‘ylab yo‘nalgan tashkil etuvchiga ham ega, chunki ayla­
naning boshqa nuqtalari bilan uning markazi atrofida tekis aylanadi. 
Bunga poyezd vagonlari g‘ildiragining temiryo‘l ustidagi harakatini mi­
sol sifatida keltirsa bo‘ladi.
Sikloidani yasash usulini quyidagi misolda ko‘rib chiqamiz.