‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Q )
ning o ‘zaro kesishish chizig‘i yasalsin 
(13.24-shakl, 
a).
2. P.
tekislik bilan 
AgB}
to‘g‘ri chiziq kesmasining o‘zaro kesishish 
nuqtasi aniqlansin (13.24-shakl, 
b).
3. 
P.
tekislik bilan topografik sirtning kesishish chizig‘i yasalsin 
(13.25-shakl).
4. 
26
belgili maydoncha va unga chiqadigan apparel berilgan 
(13.26-shakl). Tuproq to‘kish (/,=1:1) va tuproq qazish 
(iK
=1:2) ishlari 
chegarasi aniqlansin.
5. 
9
belgili maydon va unga chiqadigan apparelning topografik 
chizmasi mustaqil o ‘qilsin (13.27-shakl).

---

13.25-shakl.
32 31 
30
2$ г а
27
26 
2 5 24 2 3
2 2
 
2
f
2 0
19

---

13.27-shakl.
Test
To‘g‘ri chiziqning 
H
dagi proyeksiyasi nima deyiladi?
A. Proyeksiya. B. Son ishorali tasviri C. Qo‘yma. D. Kesma.

---

XIV bob. QURILISH CHIZMACHILIGI
l-§ . Umumiy ma’lumotlar
O ‘zbekiston Respublikasining barcha hududlarida ko‘plab qurilish 
ishlari olib borilmoqda. Turli ko‘rinishdagi yangi binolar qatorida ajdod- 
larimiz barpo etgan tarixiy yodgorliklar ta’mirlanmoqda, batamom buzi- 
lib ketganlari qaytadan tiklanmoqda. Ba’zi alloma bobokalonlarimizga 
bag‘ishlab yangi maqbaralar loyihalanib, qurilmoqda. Qurilayotgan yangi 
yerosti metrolar, yerusti sport komplekslari, milliy banklar, ko‘priklar, 
shohona ma’muriy binolar, bozor, akademik litsey, kollej va fuqoro 
binolari kabilar nafaqat shaharlarimizning ko‘rki, balki dunyo miqyosida 
Respublikamizning rivojlanayotgan davlatlar qatoriga qo‘shilishiga 
kafolat beradigan omillardan biri hisoblanadi.
Qurilish madaniyati bizning hududimizda juda qadimdan boshlangan. 
Arxeologik qazilmalar natijalariga asoslangan holda miloddan aw alroq 
mustahkam qal’a, shaharlar qurilgan, turli kanallar orqali sug'orish 
yordamida yuqori hosil olinganligining guvohi bo‘lamiz.
Hozirda ajdodlarimizdan qolgan qurilish madaniyati asosida mustah­
kam va ko‘rkam, o ‘ziga xos, takrorlanmaydigan jahon standartlariga mos 
qurilish normalari barpo etildi.
Bino deganda barcha quriladigan inshootlar tushuniladi. Inshoot esa 
insonlarning material va madaniy hojatlarini qoniqtira oladigan darajada 
qurilgan binolardir.
Har bir inshootni qurishdan oldin obdon o‘ylab, fikrlab, ko‘z oldiga 
keltirgandan keyin uning maketi, modeli yoki tekislikdagi yaqqol 
tasviri va chizmasi bajariladi. Boshqacha qilib aytganda, o‘sha inshoot 
loyihalanishi lozim.
Qurilishda loyihalash va ilmiy tekshirish institutlari, konstruktorlik 
byurolari, qurilish korxonalari, qurilish-montaj ishlari bilan shug‘ulla- 
nuvchi ko‘plab zavod va tashkilotlar qatnashadi.
Qurilishning umumiy loyihasi qurilish maydonini tekislash loyihasini 
tuzishdan boshlanadi. Unda yerosti inshootlarini, ya’ni kanalizatsiya,

---

issiq va sovuq suv quvurlarini joylashtirish, elektr va telefon tarmoqlarini 
asosiy tarmoq bilan ulash o‘rinlari belgilanadi.
Binoning plani, qirqimi va fasadi hamda ayrim elementlarining joy- 
lanishi chizmalarda ko‘rsatiladi.
Arxitektura-qurilish va muhandislik inshootlari loyiha hamda smeta- 
larga asosan quriladi. Loyihaga quriladigan inshootning chizmalari, 
tushuntirish xati va smetasi kiradi. Chizmada bajarilishi kerak bo‘lgan 
ishlar, smetada esa inshootning to ‘la narxi ko‘rsatiladi. Smetada yana 
bajariladigan ishlaming hajmi, qurilish buyumlari va ulaming soni, 
mutaxassis ishchilar va qurilishda foydalaniladigan mexanizmlaming 
soni ko‘rsatiladi. Loyiha hujjatlarini alohida loyiha tashkilotlari va ins- 
titutlari tuzadi. Loyihalami tuzishda va taxt qilishda turli yozuvlar 
bajariladi. Bu yozuvlarda standart shriftlardan tashqari turli arxitektor va 
sanoat qurilish shriftlaridan foydalaniladi.
Respublikamizdagi barcha qurilish yagona modul sistemasi (YMS) 
talabiga javob berishi lozim. Bundan asosiy maqsad fuqaro, jamoat, 
sanoat, har xil muhandislik inshootlarini loyihalash va qurilishlami tur- 
larga ajratib, ulami standartlashtirishdan iborat. Modul sifatida, asosan, 
100 mm qabul qilingan. Ba’zan 50 sm olinishi mumkin.
Modullar yiriklashtirilgan 2