|
ht =08h
6.75-shakl.
1-BajnriUshi
1:100
----L
2-bajarilishi
^
1:100
3- bajarilishi
^
1:100
у
✓
II u
I
L
I
,
II
С-4Г
Ё Е Е 5
R(bk K
o‘lchamlari va yuzalarining g‘adir-budurligi, parallellik qo‘yimi ko‘r-
satilgan. Shponka o‘yig‘ining uzunligi =/+0,5... 1,0 mm,
d <
30 mm
bo‘lganda,
k=3...5
mm,
d~2.
30 mm bo'lganda
k=5...1
mm olinadi.
Tirsakli vallarda bir nechta shponka pazlari bo‘ladigan bo‘Isa, ular
o‘zaro parallel bo'lmagan turli teksliklarda joylashtiriladi.
Chekli chetga chiqish o ‘lchamlari val nominal diametridan keyin
qo‘yiladi.
Shponkali birikmalarda vallar tishli g ‘ildirak yoki boshqa detallaming
vtulkalariga nisbatan tanlanadi, shponkalar esa vallarga nisbatan olinadi.
Shuning uchun oldin g ‘ildirak teshigiga val va shponka qo‘shib chiziladi.
Barcha shponkali birikmalaming chizilishi bir xil bo‘ladi.
6-§.Tishli (shlisali) birikmalar
Mashinasozlikda tishli (shlisali) birikmalar keng ishlatiladi. Tishli birik
malarda tishlar soni ko‘p bo‘lganligi uchun, shponkali birikmalarga nis
batan katta kuchga ega bo'lgan aylanma harakatlami uzatish mumkin.
Tishli birikmalar mustahkam bo‘lib, yaxshi markazlanadi va o ‘q
bo‘yicha osongina siljiydi. Tishlar soni, asosan, birikmaga tushadigan
kuchlanish va ulaming ish sharoitiga qarab aniqlanadi.
Mashinasozlikda to‘g‘ri yonli (GOST 1139-80), evolventasimon
(GOST 6033-80), uchburchak (standartlashtirilmagan) profilli tishli
birikmalar eng ko‘p tarqalgan. Tishli valga nisbatan vtulka teshigini
markazlashtirish bo‘yicha tishli birikma quyidagicha:
1)
tishlaming tashqi diametri
D
bo‘yicha markazlashtiriladi, shunda
ichki
d
diametr bo‘yicha radial tirqish hosil bo‘ladi (6.78-shakl, a);
а)
Ъ)
d)
6.78-shakl.
2) tishlar ichki diametri bo‘yicha markazlashtiriladi, shunda tashqi
diametr bo‘yicha radial tirqish hosil b o iad i (6.78-shakl,
b);
3) tishlaming yon tomonlari
b
bo‘yicha markazlashtiriladi, shunda
ikkala
D v a d
bo‘yicha radial tirqish hosil b o ia d i (6.78- shakl,
d).
Markazlashtirish deganda, tishlar yuzasining chuqurchalar yuzasiga
to ia tegib turishi tushiniladi. Tishli birikmalarni markazlashtirish
konstruktiv va texnologik jarayonlami hamda tatbiq qilinadigan sharoitni
hisobga olgan holda tanlanadi.
Tishli birikmalardagi shlitsali vtulka, vallaming kesimlari va
turlari ulami markazlashtirish usullariga bog‘liq (6.79-shakl) bo‘lib,
markazlashtirish ichki diametri
d
bo‘yicha bo‘lsa, shlitsali vallar
A
va С bajarilishda tayyorlanadi. Tashqi
D
bo‘yicha va tishlaming yon
tomonlari
b
bo‘yicha markazlashtirilsa, shlitsali vallar
В
bajarilishda
ishlanadi. Vtulka teshigining shakli har qanday markazlashtirish usulida
ham o ‘zgarmaydi.
Chuqurchaning faskalari faska
s
ga teng radiuslar bilan yumaloqlangan
bo‘lishi ham mumkin.
Tishli birikmalarda qo‘yim o‘tkazishlar
dwab
yoki
D v a b
o‘lchamlari
yoki faqat tishlaming yon tomonlari o‘lchamlari bo‘yicha amalga
oshiriladi va ular standart tomonidan belgilangan. Qo‘yim o‘lcham
maydoni, chekli chetga chiqishlar ham standartda aniqlangan bo‘lib, ular
maxsus jadvallarda beriladi.
To‘g‘ri yonli tishli birikmaning tishlar soni
z=
8, ichki diametri
d=
36 mm,
tashqi diametri
D
=400 mm, tish eni
b=7
mm berilgan bo‘lsa, uning shartli
belgilanishi markazlashtirishga qarab uch xil ko‘rinishda yoziladi:
1. Ichki diametr
d
bo‘yicha markazlashtirilishi va markazlanayotgan
diametr bo‘yicha
N7/eS
hamda tishining kengligi bo‘yicha D9//8 o‘tka-
zish bo‘lganda
d-
8x36 //7/е8х40-Я12/а1 lx7-D9//8 ko‘rinishida yoziladi.
2. Tashqi diametr
D
bo‘yicha markazlashtirish markazlanayotgan
diametr
NS/bl
va tishning kengligi bo‘yicha
G ‘\Q/h9
o ‘tqazish bo Uganda
Z)-8x36x40//8/67x7-F10//z9 ko‘rinishida bitiladi.
3. Tishlaming yon tomonlari
b
bo‘yicha markazlashtirilganda
6-8x36x40//12/al lx7vD9//z8 ko‘rinishida yoziladi.
Xuddi shundaybirikmadagi ichki diametr c/bo'yichamarkazlashtirilgan
vtulkaning shartli belgilanishiga misol:
d-
8x36 #7x40-//12x7-D9.
Xuddi shunday birikmadagi ichki diametr
d
bo‘yicha markazlash-
tirilgan valning shartli belgilanishiga misol:
d-
8x36 e8x40
a\
1 x7/8.
Evolventasimon shlitsali birikmalarda tish profili evolventasi 30° li
burchakka ega bo‘lib, u to‘g ‘ri yonli tishli birikmadan bukilishiga o‘ta
chidamliligi, yuqori aniqlikda, texnologik nuqtai nazardan tayyorlanishi,
yondosh detallaming o‘zaro m a’qul markazlanishi, ish jarayonida
qiyshayish yuz bersa, maxsus jihozlarda tishlarining shakliga o‘zgartirish
kiritish mumkinligi bilan ancha ustun turadi.
6.80-shaklda profili evolventa tishli birikmaning tish shakllari va
vtulkaning valga nisbatan markazlashtirilishi ko‘rsatilgan.
6.80- shakl.
Evolventali shlitsali birikmalaming parametrlari standartlashtirilgan
va modul bo‘yicha aniqlanadi.
Asosiy parametr (oicham)lari:
m
modul tanlab olinadi; tishlar
soni z vtulka, val diametrlariga bogiiq; tish profili burchagi a=30°;
2a=60°; bo‘luvchi aylana diametri
d=m-z;
tishning nominal qalinligi
s/e=Tc/2m+2xffjtga; nominal diametr
D=mz+2xm+\,lm;
vtulka tishla-
rining tashqi aylana diametri
D = D - 2 m;
valning ichki aylanasi diametri
d=D -
2,2
m\
dastlabki kontuming siljishi
xm=0,5(D - mz -
1,1
m);
chegara nuqtalirining aylanasi diametri
D = d +Er,
val tishlarining tashqi
aylana diametri
d= D
- 0,2
m.
D
= 50 mm,
m=2
mm, tishlaming yon tomonlari bo‘yicha markaz-
lashtirilgan tishlaming yon sirtlari bo‘yicha o‘tqazish 9
N/9g
evolventali
birikmaning shartli belgilanishiga misol: 40x2x9iV/9g. GOST 6033-80.
Xuddi shu birikmaning vtulkasi 40x2x9
N
GOST 6033-80, val esa
40x2x9g
GOST 6033-80 ko‘rinishida yoziladi.
Tishlaming profil uchburchakli shlitsali birikmalari katta kuchga ega
bo‘lmagan aylanma harakatlami uzatish uchun ishlatiladi. Uchburchakli
tishlaming profili standartlashtirilmagan. Shakli va asosy parametrlari
6.82-shaklda ko‘rsatilgan. Bvmday birikmalar faqat yon tomonlari
bo‘yicha makazlashtiriladi.
Tishli val va tishlami shartli tasvirlash 6.81-shaklda berilgan.
Evolventali va uchburchakli tishli val va teshiklarda tishning bo‘-
luvchi (boshlang‘ich) aylanasi va yasovchilari shtrix punktir chiziqda
ko‘rsatiladi (6.81-shakl,
b
). Vallarda tishlaming ichki (chuqurlik) aylana
diametrlari, teshiklarda tishlaming chuqurlik aylana diametrlari ingichka
6.81-shakl.
s
z
rr-
J
И
Щ
im k
7 Ш Г '
□1 ^
&
■
1
■
11
I w
////.
6.82- shakl.
tutash chiziqlarda tasvirlanadi. Tishlaming profilini ko‘rsatish maqsadida
mahalliy qirqimdan foydalaniladi.
Tishli birikmalaming yig‘ish chizmalarida val qirqilmaydigan
qilib tasvirlanadi (6.82-shakl). Tores ko‘rinishida tishlaming profilini
aniqlashda mahalliy qirqim tatbiq qilinadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
