‘z b e k ist 0n r espublik asio liy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

2-§. Qadimgi Shan-Ia davlati
Qadimgi Xitoyda 
ilk davlatlar vujudga 
kelishining
shart-sharoitlari. 
M a ’lum ki, X itoyning sharqiy qism idagi qulay 
labiiy geografik m uhit m azkur hududda ancha erta term achilikdan 
dehqonchilikka, ovchilikdan chorvachilikka o ‘tishga, nihoyat hu- 
narm andchilik vujudga kelib rivoj topishiga shart-sharoit yaratdi. 
X o'jalikning bu uch tarm o g 'i m.av. IV—II m ingyilliklarda asta- 
sekin rivoj topgan.
X uanxe, Yanszi va boshqa daiyo ham da soy b o'y larid a yasha­
gan ziroatchi qabilalar dastlab ziroatchilikning m otiga dehqonchili- 
gi bilan shug'ullanib, bug‘doy. arpa, sholi, tariq, kunjut va bosh­
qa dukkakli o ‘sim liklar ekib parvarish qilganlar. Chorvada qo'y, 
cchki, cholchqa va yirik shoxli qoram ol asraganlar. U lar tosh va 
jezdan har turli m ehnat qurollari yasab ishlatganlar. K eyinchalik 
esa hunarm and-dehqonlar yog'ochdan om och yasab m otiga deh- 
cionchiligidan om och dehqonchiligiga o'tg an . O m ochga ulov 
q o ‘shib yer haydab, ekin ekish m ehnat unum dorligini bir necha 
hissa oshirgan.
Bu davrda chorvachilik va hunarm andchilik rivoj topgan. 
Ilududda m ehnatning birinchi buyuk ijtim oiy b o ‘linishi sodir 
b o ig a n . Chorvachilik dehqonchilikdan ajralib chiqqan, savdo-so- 
tiq ham rivoj topgan. M azkur davrga kelib odam lar orasida xususiy 
mulk, m ulkiy tengsizlik. tabaqalanish shakllanib, Q adim gi X itoyda 
ilk davlatning vujudga kelishi uchun shart - sharoit paydo boMgan.
Shan-In davlati. 
Shan-In X itoydagi eng qadim gi davlatlardan 
biridir. M.av. Ill m ingyillikda X itoydagi qabilalar tarqoq yashar 
cdilar. X o 'jalikning asta-sekinlik bilan rivojlanishi natijasida qa­
bilalar birlasha boshlagan. M.av. II m ingyillik boshlariga kelib 
Sya xonadoniga m ansub kishilar qabilalarni birlashtirib, Sharqiy 
X itoyda davlat barpo etganlar. Sya xonadoniga m ansub podsho-
303

---

lar kuchayib, boshqa q o 'sh n i qabilalarni o '/la rig a itoat ettirganlar. 
Sya sulolasining so ‘nggi podshosi boshqa qabilalar ustidan zulmni 
kuchaytirgan. Shu davrda X uanxe sohillariga k o 'ch ib kelgan Shan 
qabilasi kuchayib, qattiq jang lard an so ‘ng syalarni vengib ularni 
o 'zlarig a itoat ettiradi. U lar Xuanxe daryosi havzasining katta qis- 
m ini egallaydi.
M. av. X V III asrda Chen Tan degan kishi davlat tuzib, uni o '/
qabilasi 
Shan 
nom i bilan ataydi. U yangi sulolaning asoschisi 
boTgan.
M. av. XVIII asrdan boshlab sulola Shan-In deb atala boshlagan. 
Bu davlatning povtaxti 
Shan 
shahri b o ig a n . U-Din degan podsho 
davrida Shan-In davlati kuchayib, atrofdagi hududlarni bosib oladi 
Ammo XIII asr oxiri va X II asr boshlaridan boshlab Shan-In dav­
lati kuchsizlatiib qoladi. Bundan foydalangan q o ‘shni qabilalar bi- 
rin-ketin Shan-Inga hujum boshlaydi va uning yerlarini bosib oladi