‘z b e k is t n respublikasi oliy va ‘rta m a xsu s ta ’lim va zir lig I nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Specify center of polygon or (Edge]
Enter an option [Inscribed in circle/Circusscribed about circiej
Specify radius of circle 
50
C oftaand
a?6?o. 
эюг.ooooo_________шдг спкд оРто1попяр|вь1Ре|слЕД веслин|мош
35-rasm
4.2. Kompyuterda aylana chizish buyrug‘i va undan foydalanish algoritmi
va aylana chizish va kesish buyruqlaridan foydalanib tutashmalar yasash
K om pyuterda aylanalar, uni quyidagi berilgan elem entlariga tegishli 
b o ‘lgan buyruqlaridan foydalanib chiziladi:
1. Aylana markazi va radiusidan;
2. Aylana markazi va diametridan;
3. Uning berilgan ikki nuqtasidan;
4. Uning berilgan uch nuqtasidan;
5. Ikki urinish nuqtasi va radiusidan;
6. Uchta urinish nuqtasidan.
Aylana chizishning 5 va 6 bandlarida keltirilgan elementlariga m os bo‘lgan 
buyruqlaridan foydalanib tutashm alar ham yasaladi.
M asalan, radiusi. 50 mm b o ‘lgan aylana quyjdagi algoritm asosida 
chiziladi:
1. Chizm a asboblari panelidan 0 “ Kpyr” tugmasi “ Sichqon” yordamida 
yuklanadi va m uloqotlar darchasida quyidagi so‘rov paydo b o ‘ladi:
“Aylananing m arkazini kiriting yoki [3 R /2 R /ttg (tan tan radius)]:"
2. Bu so'rovga ay lan a n in g m arkazi yoki uning 3 -(3 R ) ta yoki 2 -(2 R ) 
ta o ‘tish n u q talari yoki ikkita urinish nuq talari va ra d iu si-(ttr) kiritiladi;
Agar aylana m arkazi kiritilib qayd etilca, navbatdagi s o ‘rov paydo 
bo ‘Iadi:“Ay!ananing radiusini kiriting yoki [Диаметр1ш ]:”
3. Радиус qiym ati 50 
mm
ni kiritiladi va qayd etiladi. N atijada radiusi 50 
mm
b o ‘lgan aylana chiziladi.
A gar aylana diam etri qiym atidan foydalanib chizilsa, oxirgi so'rovga 
“ D ” harfx kiritiladi va qayd etiladi. Navbatdagi so‘rovga diam etr qiym ati 
kiritiladi va qayd etiladi. N atijada berilgan diametrda aylana chiziladi.
1-misol: diam etri 50,74 
m m
b o ‘lgan aylana chizilsin.
Agar aylana chizishda “ Ч ерчение” m enyusidan foydalanilsa “ K pyr”
28

---

buyrug'idagi darcha ro'yxatida keltirilgan elementlaridan foydalanib aylana chiziladi.
“ Ч ерчени е” m enyusidan foydalanib yuqoridagi misolda keltirilgan 
aylana quvidagicha chiziladi:
1. "Ч ерчение” menyusi yuklanadi: undagi "K p y r” buyrug’iga kiriladi va 
uning darchasi ro'yhatidagi “ Центр. Д иам етр” buyrug‘i yuklanadi (36-rasm).
2. M uloqotlardarchasidagi so‘rovga aylana markazi “Sichqon” yordamida 
yoki terib kiritiladi va qayd etiladi.
3. Navbatdagi so'rovga diam etr qiymati kiritiladi va natijada berilgan 
diam etrda aylana chiziladi (37-rasm).
2-misoI: Р ад и уа 40 
mm
bo'lgan va berilgan ikki aylanaga urinib o ‘tuvchi 
aylana chizilsin:
1. Ч ерчен и е/К руг/К аст,К аст,Р ад и ус buyruqlariga ketm a-ket kirib 
yuklanadi.
2. M u loqotlar darchasidagi “T axm iniy urinish nuqtasini k iriting ” 
so'roviga, urinish nuqtalari birinchi va ikkinchi aylanalarda ko‘rsatiladi. 
M uloqotlar darchasidada paydo bo'lgan navbatdagi so'rovga ‘T u tash tirish
radiusini kiriting” so'roviga aylana radiusi kiritiladi. Shunda berilgan aylanalanga 
urinib o'tuvchi va radiusi 40 
mm
bo'lgan aylana chizilib qoladi (38-rasm ).