‘z b e k is t n respublikasi oliy va ‘rta m a xsu s ta ’lim va zir lig I nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

rw 
Черчемие 
Размерь» 
Изменигь Q
kho
П
омошь
Диния
Пуч
Прчмая
Мушчлиния
Полилмния 
3D Полилиния 
Миогочгольник 
Прямоугольник
Ш Я
Кольцо 
Сплайм 
Эллипс
Бл«ж 
Точка
- ByL-ayer
Ц ентр. Диаметр
2 Tovkm 
ЗТочки
К а с з г . К а с а г , Рэдиус 
К ^ с а т.. Касат.. Касат
Command
Command 
_ c i r c l e S p e c if y c e n t e r p o
r a d i u s ) ]
S p e c i f y r a d iu s o f c i r c l e o r [ Diame
Command.
343 4507,131.4790. 0.0000
UIAT
36-rasm
.^Пцск| *'il 
0i
3]VII • Miaosof.. j &
37-rasm
Agar chizm ada bu aylananing urinish nuqtalari oralig'ini olib qolib, 
qolgan qismini o 'c h irib yuborilsa, ikki aylananing tashqi tutashm asi hosil 
bo'ladi (39-rasm).
Bu misoldagi tutashm ani aylana buyrug'i “ K pyr” tugmasidan foydalanib 
ham quyidagicha chizish mumkin:

---

y point on object tor first tang 
fy point on object for second ten 
y radius of circle <49 443l> 
40
38-rasm
39-rasm
1. “ K pyr” buyrug‘i yuklanadi va undagi buyruqlardan “T tr” q o ‘shim cha 
buyrug'i kiritiladi va qayd etiladi.
2. M uloqotlar darchasida paydo bo'lg an “T axm iniy urinish nuqtasini 
kiriting” so‘roviga birinchi va ikkinchi aylanalarning tutashm aga yaqinroq 
bo'lgan taxm iniy nuqtalari kursor bilan ketm a-ket qayd etiladi.
3. Navbatdagi “tutashtirish radiusini kiriting” so'roviga aylana radiusining 
qiymati kiritiladi va berilgan aylanalarga urinib o ‘tuvchi aylana chiziladi. Bu 
aylanani ortiqcha qismini yo'qotib, ikki aylananing tashqi tutashm asi hosil 
qilinadi.
3-misol: Berilgan uchta aylanaga urinma bo'lgan aylana o'tkazilsin. Buning 
u ch u n quyidagi am allar bajariladi:
1. Ч е р ч е н и е /К р у г /К а с т ,К а с т ,К а с т buyruqlariga k etm a-k et kirib 
yuklanadi; yoki “ K p y r” buyrug'i yuklanib “ 3 P ” teriladi va qayd etiladi. 
Shunda m uloqotlar darchasida “Taxm iniy urinish nuqtasini kiriting” so'rovi 
paydo bo'ladi.
2. A ylanalarni taxm iniy urinish nuqtasi ketm a-ket “ S ic h q o n ” bilan 
qayd etib chiqiladi va aylanalarga urinm a bo'lgan aylana chiziladi (40-rasm ).
Barcha tutashm alar aylanalar chizishning oxirgi ikki usulidan foydalanib 
bajariladi.
Agar berilgan chiziqlarga urinib o 'tg a n aylananing o rtiq ch a qismi 
chizm adan o'chirilsa yoki yo'qotilsa, tutashm a hosil bo'ladi. Bunday am alni 
“ О брезать” - “ Kesish” buyrug'idan foydalanib bajariladi. Bu buyruqda 
ekrandagi biro r kesiluvchi chiziqlarni ortiqchasini ikkinchi kesuvchi chiziq 
yordamida kesib tashlanadi. Masalan, to'g'ri to'rt burchakning yuqorio'ng 
b u rc h a g id a n o 'tk a z ilg a n t o 'g 'r i c h iz iq berilg an b o 'ls in . Bu t o 'g 'r i
to'rtburchak ning yuqori o 'n g burchagini o'tkazilgan to 'g 'ri chiziq bilan
kesib tashlash zarur bo'lsa, uning algoritm i quyidagicha bo'ladi:

---

40-rasm
1. “ Kesish”- “06pe3aTb” buyrug‘i yuklanadi va kvadrat nishoncha 
kuisomi 
“ S ich q o n ” yordam ida kesuvchi chiziq ajratiladi va “ E n ter” bilan qayd etiladi.
2. Kvadrat nishoncha-kursorni “Sichqon” yordamida kesiluvchi ikkinchi 
chiziqning ortiqcha qismi bilan bog‘lanadi va qayd etiladi. Natijada chizmadagi 
ortiqcha chiziq yo‘qoladi (41-rasm).
Select o b j e c t s 1 found 
(Select objects
(Select object to trie o r [Project. Edge- Undo)
(Select object tc tri* or [Project.-'Edge.-'Undo] 
*Cencel*
| CoMU>d I
41-rasm
Chizmadagi ortiqcha chiziqlami “ И зменить” menyusidagi “ Обрезать” 
buyrug‘idan foydalanib ham yuqorida keltirilgan ketm a-ketlikda ekrandan 
yo‘qotish m um kin.
39-rasmdagi ikki aylananing tashqi tutashmasi, aylanalarga urinib o ‘tuvchi 
kesiluvchi aylananing ortiqcha qismini, yuqorida keltirilgan “ Kesish” - 
“ О брезать” buyrug‘idan foydalanib yasalgan. Buning uchun yuqoridagi 
birinchi va ikkinchi am allar ketm a-ket bajariladi.
A utoC A D 2002 dasturida kesish buyrug‘i yuklanishi bilan ekrandagi 
barcha chiziqlar o ‘z - o ‘zidan ajratilgan b o ‘ladi. Shuning uchun “ E nter” 
yuklanib, ortiqcha chiziqlar ekrandan yo‘qotiladi.

---