‘z b e k is t n r e spu b L ik a si o L iy va ‘r t a maxsus

M
О
D
D
0
Q
1
M
Y
0 ‘
N
A
L
I
SH
I
{—*
Transport  T1CHM
( —
i
Ishlab chiqarish 1
 
Transport  TICHM
L~ i_ i  
f J l
Ishlab chiqarish 2
Transport  TICHM
 
t
—*
TICHM  isMab chiqs rish
 
Transport  TICHM
 
N ishlab chiqarish
 
Transport 
XIT
 
- 
f - J
XIT  taqsimlash Xs  1
Transport 
XIT
—
f
----
1
XIT  taqsimlash № 2
 
Transport 
XIT
Do'kofp 
f
 
^
70 
100
Tovarning umumiy bahosidagi ulushi,  %.
43 - rasm. Logistik elementlarni ajratilgan holda tovarning birlamchi
 
xomashyo manbasidan to oxirgi iste 'molchiga yetib borgunicha
bo‘lgan yoHdagibahosining strukturasi:
-------
tovarning umumiy
bahosi;
 —-----
tovarning umumiy bahosidagi logistika ulushi;  TICHM
- 
texnik ishlab chiqarish mahsuloti; XIT- xalq iste ’moli tovarlari;
 
XITning taqsimlanish markazi Ns 1 - ishlab chiqarishga mo ‘Ijallan-
 
gan joylarda joylashgan va xalq iste'moli tovarlariniyirikpartiyalarda
 
It arid qiluvchi ulgurji savdogar; XITning taqsimlani sh markazi №  1 -
 
ishlab chiqarishga mo ‘Ijallangan joylarda joylashgan va keng
 
assortimmtdagixalq iste’mol tovarlarini sctuvchi ulgurji savdogar.
128

---

Tovarlarni  yakuniy  narxdagi  logistikaga  ketadigan  xarajatlari 
ulushining  yuqori  boMishi  shuni  ko‘rsatadiki,  moddiy  oqimlami 
boshqarishni 
optimallashtirish 
orqali 
xo‘jalik 
yurituvchi 
subyektlarning ko‘rsatkichlarini yaxshilash mumkin.
Moddiy  oqimlarni  boshqarishga  logistik  yondoshuvni  qo‘llash 
iqtisodiy samarasining asosiy tarkibiy elementlarini ko‘rib chiqamiz
Ishlab  chiqarish  va  muomala  sohasida  logistik  yondoshuv 
quyidagi  samarani beradi:
- 
moddiy oqim
  harakati y o ‘lida zaxiralar hajmini  kamaytirish;
- tovarlarni yetkazib berish vaqtini qisqartirish;
- transport xarajatlarini kamaytirish;
- qo‘l  mehnati xarajatlarini  kamaytirish.
Yevropa  sanoat  assotsiatsiyasining  m a’lumotlariga  ko‘ra, 
moddiy  oqimning  monitoringi  moddiy  zaxiralarning  30-70%  ga 
qisqarishini ta’minlaydi.
Zaxiralami  optimallashtirishning  ahamiyatini  yana  quyidagilar 
bilan asoslash mumkin:
-  ishlab  chiqarish  va  muomala  sohasidagi  korxonalarda zaxirani 
saqlash-yillik  xarajatlari  o ‘rtacha  zaxira  narxining  25-30%  ini 
tashkil etadi;
-  zaxira  saqlash  va  boshqaruv  apparati  xarajatlari  hamda  tovar 
buzilishi 
yoki 
o ‘g ‘irlanishi 
oqibatida 
ko‘riladigan 
logistika 
xarajatlari umumiy tuzilmasining 50% ni  tashkil  etadi;
-  korxona  aylanma  kapitalinig  ko‘p  qismi,  odatda,  zaxiralarga 
sarflanadi  (korxona butun aktivlarining  10 dan  50% gacha qismini);
-  zaxiralarni  saqlab  turish  xarajatlari  umumiy  ishlab  chiqarish 
xarajatlarining 25-30% ni tashkil  etadi.
Logistikani  qo‘llashdagi  navbatdagi  iqtisodiy  samara  tovarni 
logistik  zanjirdan  o ‘tish  vaqtining  qisqarishi  hisobiga  ta’minlanadi. 
Bugungi  kunda  omborga  joylashtirish,  ishlab  chiqarish  operat- 
siyalari  va  yetkazib  berishga  sarflanadigan  umumiy  vaqt  xarajat- 
larida  bevosita  tovarning  o ‘zini  ishlab  chiqarishga  sarflanadigan 
vaqt o ‘rtacha 2-5% ni tashkil etadi.
Bulardan  ko‘rinib  turibdiki,  95%  dan  ortiq  vaqt  logistik 
operatsiyalarga  to‘g ‘ri  keladi.  Ushbu  foizni  kamayishi  kapital 
aylanishini  tezlashtirishga,  shunga  muvofiq  bir  birlik  vaqtga  to ‘g ‘ri
129

---

keladigan  foydaning  ortishiga  hamda  mahsulotning  tannarxini 
kamayishiga olib keladi.