‘z b e k is t n r e spu b L ik a si o L iy va ‘r t a maxsus

Nazorat savollari:
1. M oddiy oqimlar logistik tizimga daxldorligiga qarab necha 
turga bo‘linadi?
2. Ichki oqim deb qanday oqimga aytiladi?
3. M oddiy oqimlar qanday belgilariga qarab turlarga ajratiladi?
4. Donali yuklar deb qanday yuklarga aytiladi?
5. Qanday yuklar sochiluvchan yuklar turiga kiradi?
3.3. Moddiy oqimlarning o‘lchov birliklari
Biron  hududdagi  yuk  tashish  hajmi  va  yuk  oborotini  hosil 
etuvchi  va  qabul  qiluvchi  asosiy  puktlar joylashuvi,  ular  o ‘rtasidagi 
ishlab  chiqarish  (xo'jalik-iqtisodiy)  aloqalari  bo‘yicha  aniqlash 
uchun  belgilangan  yuk  oqimi  sxemasi,  ya’ni  m a’lum  vaqt  ichida 
tashiluvchi  yuk  massasi,  ular  yo‘nalishlaridan  foydalanish  zarur 
bo‘ladi.
Buning  uchun  yuk  jo ‘natish  va  qabud  qilish  punktlari 
o ‘rtasidagi  eng  yaqin  asosiy  yo‘nalishlami  olib,  yuk  tashish  turi  va 
hajmi  o ‘rganiladi.  Bunda  katta  massali  yuklarni  alohida  guruhlash, 
yuk  avtomobillari  harakati  taqiqlangan  ko‘cha  (yo‘nalish)  larni 
hisobga  olish,  yuk  jo ‘natish  va  qabul  qilish  oralig‘ini  aniqlash, 
transport shaxobchalari  sxemasini belgilash kerak.
Yuk oqimlari  bir tomonlama  va  ikki  tomonlama  (qarama-qarshi 
yo‘nalishda) bo‘lishi mumkin.  Yuk oqimi  ikki tomonlama bo‘lganda 
yuk massasi  ko‘p  bo‘lgan  yo‘nalish  asosiy  (to‘g ‘ri)  va  kam  massali 
yo‘nalish esa teskari yo‘nalish deb ataladi.
Yuk  oqimi  tarkibiga  har xil  yuklar kirishi  mumkin.  Bunday 
tarkib  ko‘p 
omillar  bilan 
bog‘liq.  Yuk  oqimi  tuzilishining  uch 
turini  ajratish mumkin: tarmoqli,  guruhli va turdosh.
Tarmoqli  tuzilish  xalq  xo^jaligining  m a’lum  tarm og‘idagi 
yuklarni  tashish  bilan  bog‘liq:  tog‘-ruda  sanoati,  mashinasozlik, 
qishloq xo‘jaligi va shu kabilar.
Guruhli  tuzilish  umum  foydalaniladigan  va  m a’lum  guruhga 
mansub  yuklarni  tashish  bilan  bog‘liq  qurilish  yuklari,  qattiq  va 
suyuq yuklar va boshqalar.
39

---

Turdosh  tuzilish  muayyan  turdagi  yuklarnigina  tashish  bilan 
bog‘liq.
Yuk 
oqimlari  bir  necha  o ‘lchovlarga  ega  bo‘lib,  ulardan 
ba’zilarini  ko‘rib chiqamiz.
Oqimning 
quvvati.  M a’lum  vaqt  birligida  yo‘nalishning 
ma’lum bir kesimidan yoki  punktidan  o ‘tayotgan yuk miqdori.
Oqim  manbaining  quvvati.  M a’lum  yuk  j o ‘natuvchi  punktdan 
jo ‘natilishi  kerak boMgan yuk miqdori.
M oddiy  oqimlarning  quvvatini,  manbalarining  quvvati  hamda 
ular  orasidagi  aloqani  tavsiflash  uchun  tashish  matritsasidan 
(shaxmat 
jadvali) 
foydalaniladi. 
Tashish 
matritsasi 
jadval 
ko‘rinishida  bo‘lib,  uning  birinchi  ustunida  yuk  manbalari  (yuk 
jo ‘natuvchilarning  nomi),  qatorida  esa  yuk  qabul  qiiuvchilarning 
nomi  ko‘rsatiladi.  Qolgan  kataklarda  jo ‘natilishi  va  qabul  qilib 
olinishi  kerak bo‘lgan yuk hajmi ko ‘rsatiladi.  (1  - jadval).