‘z b e k is t n aloqa va axborotlashtirish agentligi to sh k en t axborot texnologiyalari universiteti r. P. Abduraxmonov, ‘. R. Hamdamov

Ma’lumotlar  bazasi  jadvallari.  Relyatsion  m aium otlar  bazasi 
o'zaro bog'langan jadvallardan tarkib topgan.  Har bir jadval bir turdagi 
obyekt haqida maiumotlami saqlaydi, barcha jadvallaming jamlanmasi 
esa  m aium otlar bazasini  tashkil  qiladi.
M aium otlar  bazasini  tashkil  etuvchi  jadvallar  qattiq  diskdagi 
katalogda joylashadi.  Jadvallar alohida hujjatlar yoki elektron jadval­
larga  o'xshab  fayllarda  saqlanadi,  ulami  oddiy  usul  bilan  ko'chirish 
va  nusxalash  mumkin.
Ammo  boshqa  hujjatlardan  farqli  ravishda  m aium otlar  bazalari 
jadvallari  ко ‘pfoydalanuvchili  rejimida  foydalanish  imkonini  beradi, 
ya’ni bir vaqtning o'zida bir nechta dasturlar tomonidan foydalanilishi 
mumkin.
M aium otlar bazasida  bitta jadval  uchun  m aium otlam i,  indeks- 
lami, kalitlar va boshqa elementlami saqlash uchun bir nechta fayllar 
hosil  qilinadi.
Ularning  eng asosiysi  m aium otlar faylidir.  Ushbu  faylning  nomi
— jadvalning  nomi  bo'lib,  uni  yaratish  vaqtida  beriladi.
Jadvaldagi  maydonlar  esa  ruxsat  etilgan  m aium otlar  turining 
bittasini  o'zida  saqlaydi.
224

---

Masalan, sonli,  sanaladigan yoki sanalar.  Biror m aium ot jadvalga 
kiritilganda,  uning  ko'rsatilgan  turga  mosligi  avtomatik  ravishda 
tekshiriladi.
Jadval  asosini  uning  maydonlarini  tavsiflanishi  tashkil  etadi,  har 
bir jadval  kamida  bitta  maydonga  ega  bo'lishi  kerak.
Jadval  strukturasi  o'zida quyidagi  qiymatlarni  aks  ettirishi  lozim:
—  maydonlarning  tavsiflanishi;
—  kalitlar;
—  indekslar;
—  maydonlar  qiymatining  chegaralanishi;
— jadvallararo  bog'liqlik  butunligi;
—  parollar.
Umuman  jadval  bilan  quyidagi  jarayonlam i  amalga  oshirish 
mumkin:
—  yaratish  (strukturani  aniqlash);
—  strukturani  o'zgartirish  (restrukturizatsiya);
—  qayta  nomlash;
—  o'chirish.
Jadval  yaratishda  uning  strukturasi  va  nomi  beriladi.  Saqlash 
jarayonida jadvalga  tegishli  bo'lgan  barcha  kerakli  fayllar  yaratiladi. 
Ularning  nomlari jadval  nomi  bilan  mos  tushadi.
Jadval strukturasining o'zgarishi natijasida uning nomi va maydon- 
larining  xarakteristikasi  o'zgarishi  mumkin.  Biroq  jadvalning  nomi 
va  fayllari  o'z  holida  qoladi.
Jadvalni  diskdan  o'chirganimizda  uning  hamma  fayllari  o'chib 
ketadi.  Qayta  nomlashdan  farqli  o'laroq,  jadvalni  o'chirishni  har 
qanday dasturiy  ta’minot  yordamida bajarish  mumkin.