Ким матлаш иш ига карамасдан уни истеъмол килиш к е н г а й и ш и н и
кузатиб, бу самарани тасвирлаб курсатган. Тушунтириш шунга асос-
л ан ад и к и , картош ка камбагал оила овкатида мах^улотларнинг а с о
сий к и см ин и эгаллайди. Агар картош ка н архи ни н г усиши руй бер-
са, бунда камбагал ои ла гушт сотиб олиш дан
умуман воз к ечи ш га
мажбур булади, узининг куп булмаган даромадининг барчасини кар
тош ка сотиб олишга сарфлайди.
Демак, бундай вазиятда нархларнинг ош иш и зарур товарларга та
лабнинг камаймасдан, аксинча унинг ошишига олиб келиши мумкин.
Товар нархи ва ун ин г харид к и л ин ад и ган микдори (талабнинг)
уртасидаги тескари богликдикни оддий икки улчамли графикда тас-
вирлаш мумкин: ё т и к ч и з и к талаб м и к д о р и н и , т и к ч и з и к нархни
курсатади.
Талаб микдори
6-
чизма.
Талаб эгри чизиги.
Графикдаги Д Д ч и з и к нарх ва талаб \ а ж м и уртасижаги тескари
б о м и к л и к н и тасви ри й акс эттиради. Графикдаги х,ар бир нукта т о
варн ин г а н и к нархи ва истеъмолчи шу нархда сотиб о л и ш и
мумкин
булган товар м и кд ори н и курсатади. Нарх ва талабн и нг \а ж м и урта
сидаги тескари б о м и к п и к н и курсатувчи бу ч и з и к
талаб эгри чизиги
дейилади.
Агар талаб эгри чизиги у зи ни н г олдинги \о л ати д а колса ва б у н
да у ёки бу товарн и сотиб олиш даги \ а р кандай м и кд ори й узгариш
талаб микдорининг узгарувчанлигини билдиради.
148
Баходан бошка талаб микдорига таъсир килувчи омиллар.
Талаб
\ а ж м и н и н г узгари ш и ф ак ат товар нархига эмас, б алки б о ш к а б и р
Катор омилларга \ а м б о гл и к булади. Бу омиллар тал а б н и н г нархдан
таш кари омиллари дейилади.
Талабга нархдан таш кари куйидаги асосий омиллар таъсир курса
тади: 1) И с т е ъ м о л ч и н и н г диди; 2) Бозордаги истеъ м ол чи л ар сони;
3) И с т е ъ м о л ч и н и н г д аром адлари ; 4) Б и р -б и р и г а б о г л и к т о в а р л а р
н и н г нархи; 5) К елаж акда нарх ва д а р о м а д л ар н и н г узгари ш и э \ т и -
моли.
Бу о м и л л ар н и н г узгариши талаб \ а ж м и н и н г узгариш ига кандай
таъсир курсатишини караб чикамиз.
1. Бирор ма^сулотга истеъмолчи дидидаги
и ж об ий узгариш руй
берса, н архн ин г тегиш ли дараж асида унга булган талаб ортади. И с
теъмолчи д и д и га салбий таъси р курсатадиган ^олатлар т а л а б н и н г
кискаришига олиб келади.
2. Уз-узидан а н и к к и , б о з о р д а л с г е ъ м о л ч и л а р сон и купайса, та-
^аб ортади, и стеъ м ол чи л арн ин гсон и камайса, талаб кискаради. М а
салан, алока в о си талари н ин гтак ом ил л аш уви халкаро молиявий б о
зор д о и р а с и н и м и сл си з к е нгайти рад и \а м д а а к ц и я ва об л и гац и я
каби м олиявий активларга булган т ал а б н и н г уси ш и га ол иб келади.
Ту т л и т даражасининг пасайиши болалар богчаси ва мактабга
булган
талабни камайтиради.
3. Пул даром ади у з га р и ш и н и н г талаб \ а ж м и г а таъ си ри б о ш к а
омилларга Караганда анча мураккаб. Пул даромадининг ортиши жуда
к у п т о в ар л ар г ат ал аб н и
нисбатан ош иради, даром адн и нг к а м ай и ш и
эса бундай товарларга талабни камайтиради. Д аром ад ош са, у н и н г
усишига караб истеъмолчилар нархи юкори булсада, ку п р о к си ф ат -
ли товарларн и харид килади, бунда улар к а м р о к н он, картош ка,
карам сотиб олиши мумкин. Ортикча даромад унга анча
юкори оксил
тарк и б и га эга булган о зи к-ов ка т ма\сулогл ари масалан, гушт ва сут
ма\сулотлари харид килиш и м ко н и н и беради. Д ар о м а д н и н г узгари
ши билан талаб тугри м утаносибликда узгарадиган тов арл ар
олий
тоифали товарлар
дейилади.
Даромадлар камайганда талаб ошадиган товарлар
паст тоифали
товарлар
дейилади (масалан, картошка).
4. Узаро б о г л и к товарларга т а л а б н и н г орти ш и ёки к а м а й и ш и ,
уларнинг б и р -б и р и н и н гу р н и н и босиш даражаси билан белгиланади.
Ш у сабабли сариёг нархи ош са, бу м аргари нга булган т ал а б н и н г
ортишига олиб келади. Агар сариёг нархи тушса бу маргаринга булган
1 4 9
талабни камайтиради. Д ем а к, агар и кки товар урн ин и босувчи т о
варлар \исобланса, улардан бири н ин г нархи билан бошкасига булган
талаб \ а ж м и уртасида тугридан-тугри б о г л и к л и к мавжуд булади.
И к к и га товар б и р -б и р и н и тулдирувчи \и с о б л а н с а, уларга бир вакт
да талаб пайдо булади. М асалан, агар б е н зи н нархи п асайса, бу
м отор ёгига булган талабни ки скартиради. Ш ундай килиб, б е н зи н
ва мотор ёгига талаб узаро б огли к булиб, улар б и р - б и р и н и н г нархи
ва бошкаси] а булган талаб \а ж м и уртасида тескари б огли кл и к м ав
жуд булади.
5.
Келгусида
истеъмолчи д аром адлари , товар нархи у зг ар и ш и -
н и н г кутилиши ва товарл арн и нг накд булиши ёки булмаслиги каби
о м и ллар галаб \ а ж м и н и узгартириши мумкин. Келгусида н архн ин г
нисбатан ош и ш и н и н г кут илиши, истеъмолчи жорий талабнинг о ш и
шига ол иб келади. А кси нча, н ар х н и н г п асай и ш и ва д а р о м а д н и н г
к у п а й и ш и н и н г кутилиш и товарларга булган ж орий талаб \ а ж м и -
н ин г кис кари ш и га сабаб булади.
v 2-§. Таклиф тушунчаси. Таклиф конуни.
Таклиф микдорига таъсир килувчи
омиллар
Do'stlaringiz bilan baham: