‘z b b ton respublikasi oliy va ‘rta vlaxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

o'qitish metodlari va o'rganish metodlari.
O 'qitish metodlari bilimlami berish usullari sifatida qaraladi va 
talabalaming ilmiy bilish faoliyatiga rahbarlik qilishga qaratilgan bo'ladi hamda 
o'quv jarayonida olim pedagogning talabalaiga ta’sir ko'rsatishini shakllantiradi.
O'rganish metodlari bilim, malaka va ko'nikmalami ijodiy egallashga 
hamda metodik va g'oyaviy-siyosiy e’tiqodlami ishlab chiqishga qaratilgan 
talabalaming ilmiy bilish faoliyati usuli sifatida belgilanadi.
Oliy maktabdagi ta’lim xususiyati o'quv jaiayonini tashkil etishda ko'rinadi. 
Maktab ta’limi metodlami belgilash va o'qitish shakllarini tashkil qilishni 
tavsiya etadi. Oliy maktabda esa o'qitish metodlari va shakllari qo'shilib ketadi, 
ya’ni oliy maktabdagi dars berish metodi ayni zamonda o'qitishning tashkiliy 
shakli ham hisoblanadi. Oliy maktabdagi o'qitish metodlari o'ziga qo'shimcha 
yuklanma - mashg'ulotni tashkil etishni ham oladi.
Oliy maktabdagi o'qitish metodlari tasnifi masalasi o'zining dolzaibligini 
saqlab qoladi. Oliy maktabdagi o'qitish metodlari tasnifining didaktik 
yondashuvlari, umumdidaktik yondashuvlaiga monelik qilmaydi, balki ulami 
rivojlantiradi. Ular oliy maktabdagi o'quv jarayonining xususiyatlari, ulaming

---

didaktik vazifalari xarakteriga asoslanadi.
Oliy maktabda o ‘qitish va o ‘iganish metodlari quyidagi guruhlardan 
iborat keng tarqalgan tasniflarga borib taqaladi.
1. 
Bilimlami berish, idrok etish va o'zlashtirish hamda e ’tiqodni
shakllantirishni ta ’minlovchi metodlar.
Metodlaming bu guruhiga leksiya, 
talabalaming mustaqil ishlari, mustaqil tahsil olish bo'yicha ishlar, ishlab 
chiqarish jarayonlarini kuzatish, maslahatlar, ko'rsatma berish, ommaviy 
axborot, programmalashtirilgan materiallami idrok etish va boshqalar kiradi.
2.
Bilimlami tatbiq etish va mustahkamlash, malaka va ko'nikmalami
hosil qilish hamda e ’tiqodni chuqurlashtirish metodlari.
Bu guruhga seminar, 
amaliy va laboratoriya m ashg'ulotlari, nazorat ishlarini bajarish, 
programmalashtirilgan o'qituv kabinetlaridagi mashg'ulotlar va ishlab 
chiqarish amaliyoti kiradi.
3.
Bilimlar, e ’tiqodlarni shakllantirish va talabalaming kasbiy
tayyorgarligini aniqlash metodlari.
Bu o‘quv jarayonining reyting baholari, 
koilogiumlar, suhbat o'tkazish, kurs vadiplom ishlari loyihalari hamda 
davlat attestatsiyasi natijalarini baholashdir.
Bu tasnif konkret materiallar imkoniyatlarini belgilovchi eng muhim 
sifatlar asosiga qurilgan.
Birinchi guruhdagi shunday sifatlarga bilimlami 
idrok qilish 
va 
o'zlashtirish, 
ikkinchi guruhga — 
tatbiq etish va mustahkamlash, 
uchinchi 
guruhga esa — 
attestatsiya va bilimlarni aniqlash 
taalluqlidir.
Oliy maktabdagi o'qitish metodlari tizimiga quyidagi talablar qo'yiladi:
• 
metodlar tizimi ta’limiy funksiyaga ega bo'lishi lozim.
Bu didaktik 
maqsadlar va o'qitish vazifalariga erishishning eng qulay usulidir;
• 
metodlar tizimi tarbiyalov-takomillashuvfunksiyasiga ega bo'lishi lozim.
Bunda talabalaming mustaqil ishlari, vazifalari, ulaming ishga ijodiy 
yondashuvi hal qilinadi, talabalaming shaxsiy sifatlari, bilim, malaka va 
ko'nikmalar egallashga bo'lgan ehtiyojlari shakllanadi hamda ulaming diqqati, 
irodasi, hissiyoti, xotirasi, tafakkuri o‘sadi.
Eng jiddiy didaktik muammolardan biri 
ta’lim metodlarini tanlash 
nimaga bog'liq 
degan masaladir.
Didaktikaga oid adabiyotlarda o'qitish metodlarining quyidagi bog'liqliklari 
qayd qilinadi:
• 
birinchidan, o'quv mashg'ulotlarining didaktik maqsadlari va