Yusupova nargiza shakirovna jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi

 
5.2.3. Munatazamlilik printsipi 
Mashg‟ulotlarning tizimi, dam olish bilan jismoniy yukning almashuvining 
to‟g‟ri navbatlashuvi va ularning ketma-ketligining o‟zaro bog‟liqligi ta‟lim 
jarayonida muntazamlilik uslubiy prinstipining asosiy nizomidir.
 
Mashg‟ulotlarning muntazamligi va jismoniy yuk(lama)ning dam olish bilan 
rastional almashinuvi.
 
Mashq qilishning muntazam emasligi ta‟lim jarayonida etarli darajada samara 
bermaydi. Tabiiy rivojlanish qonu-niyatlaridan amaliyotda biz shunga guvo‟mizki, 
mashg‟ulotlar uzluksiz va muntazam olib borilsa, jismoniy mashqlar taosiridan 
organizmning funkstional imkoniyati, jismoniy qobiliyati yaxshilanadi.
Muntazam mashg‟ulotlardanhosil bo‟lgan reflekslar uzluksizlikni talab qiladi. 
Uzluksizlikning buzilishi malakani asta-sekinlik bilan so‟nishiga olib keladi. 
Mustahkamlanib avtomatlashgan yoki “oliy harakat maqomi”da bajarila 

---

55 
boshlaganharakat ta‟lim jarayonida faoliyatning muntazam takrorlash shartini, 
kerak bo‟lsa, talabini qo‟yadi. Chunki organizmning funkstionalholati yaxshilanib 
muntazam mashq qilish va mashg‟ulotlar natijasida maolum natijani ko‟rsata 
boshlagan bo‟lsa muntazamlilikni bir oz buzilishi,hosilani asta-sekin yo‟qqa 
chiqishiga olib kelishi mumkin. 
Obrazli qilib xulosa kilganda, muntazam tizimli mashg‟ulotlar qoldirgan 
yarimsharlar puo‟tlog‟idagi “iz”dan ijobiy o‟zgarishlar sodir bo‟ladi, yangi 
o‟zlashtirilmaganini o‟rganish osonlashadi. J.Lamark fikricha, «tizimli va munta-
zam ravishda mashq qildirilgan organ asta-sekinlik bilan rivojlanadi, o‟sadi, mashq 
qildirilmagani o‟z qobiliyatini susaytiradi va xususiyatini yo‟qotib boradi». 
Nisbatan katta bo‟lmagan tanaffus aktiv muskulhujay-ralari vaznining 
kamayishiga, komponentlari tuzilishining lozim bo‟lmagan o‟zgarishlariga,hatto 
morfologiyasining regress-siyasiga olib keladi. Ayrim regressiv o‟zgarishlarhatto 
5-7 kunlik tanaffuslardaham sodir bo‟lishi mumkin (N.V.Zimkin, D.L.Ferdman, 
O.I.Faynshmidt va boshqalar).
Jismoniy kamolotga erishish jismoniy tarbiya jarayoni-ning uzluksiz olib 
borilishi tanaffuslarsiz, oqlanmagan yo‟qotishlarsiz,har bir mashg‟ulotdagi samara 
oldingi mashg‟u-lotning “iz”ihisobiga qatlam-qatlam bo‟lib qalinlashsa, avvalgi 
mashg‟ulotlar keltirib chiqargan ijobiy o‟zgarishar takomillashtirilsa va 
rivojlantirilsagina sodir bo‟ladi.
Bu talabni amalga oshirish jismoiy tarbiya amaliyotidahaftada 2, 3, 4, hatto 5 
martabali mashg‟ulot (ertalabki zaryadka va boshqa qo‟shimchalarni hisobga 
olmagan holda)lar orqali yo‟lg qo‟yiladi. Qolaversa, “shug‟ullanganlik” qancha 
yuqori bo‟lsa, mashg‟ulotlar orasidagi intervallar shuncha qisqaradi va jismoniy 
tarbiya jarayoni shunchalar zichlashadi. Bu o‟z navbatida organizmning 
funkstional imkoniyatini ijobiy tomonga o‟zgartiradi. Mashg‟ulotlarning 
konstentrastiyasi qanchalik yuqori bo‟lsa, akademik mashg‟ulotlar va sport 
trenirovkasi uchun uzluksizlikning ifodalanishi shunchalar xarakterli bo‟lishi 
mumkin.