Yusuf Xos Hojib (XI asr)

Mashhur doston

• «Qutadg‘u bilig» kam nusxada saqlanib qolgan bo‘lsa ham, muallif uning o‘z davrida mashhur ekanini yozadi:
• Chinliklar uni «Adab ul-muluk» («Podshohlar odobi»);
• Mochinliklar «Amin ul-mamlakat» («Mamlakat omonliklari»);
• Sharq elining ulug‘lari «Ziynat ul-umaro» («Amirlar ziynati»);
• Eronliklar esa «Shohnomayi turkiy» («Turkiy shohnoma»);
• Turonliklar «Qutadg‘u bilig»;
• Ba’zilar esa «Pandnomayi muluk» («Podshohlar pandnomasi») deb atayotgani qayd etiladi.

Doston nomining ma’nosi

• «Qut» — baxt, saodat, «bilig» esa — bilim degani.
• Shunga ko‘ra, asarning nomini «Baxtga eltuvchi bilim» yoki «Saodatga yo‘llovchi bilim» deb tarjima qilish mumkin.
• Abdurauf Fitrat uni «Baxtliklanish bilimi» deb o‘girgan.

Dostonning asosiy qahramonlari

• Dostonda to‘rt asosiy qahramon bor:
• Kuntug‘di (chiqqan Quyosh) - elig, ya’ni hukmdor. U adolat ramzi bo‘lib kelgan;
• Oyto‘ldi (to‘lgan Oy) - vazir. U baxt va davlat ramzi hisoblanadi;
• O‘gdulmish aqlga to‘lgan)- vazirning o‘g‘li. U aql va zakovat ramzi yanglig‘ tasvirlangan;
• O‘zg‘urmish (uyg‘ongan) - vazirning qarindoshi. U asarda qanoat, ofiyat, ya’ni sog‘lomlik ramzi sifatida qalamga olingan.