Yusuf Rashidov "yangi nashr"

1. 4. GAZLASHTIRISH TARMOQLARINING AHOLI YASHASH

PUNKTLARI REJASIDA JOYLASHISHI BO‘YICHA TASNIFI

Rejada joylashishi bo‘yicha gazlashtirish tizimlari ikki turga bo‘li-

nadi: halqasimon, boshi berk yoki tarmoqlangan tizimlar.

Halqasimon tizimlar o‘zaro bog‘liq bo‘lgan tutash, halqasimon gaz 

quvurlaridan iborat bo‘ladi. Bunday tizimning asosiy afzalligi ularning 

ishonchligidir. Chunki gazlashtirish tizimining biron-bir uchastkasida 

avariya sodir bo‘lib, gaz oqimi berkilib qolsa, avariya bo‘lgan uchast-

kadan keyin joylashgan (gaz oqimi bo‘yicha) iste’molchilarga gaz 

qo‘shni halqasimon quvur orqali yetib boradi va iste’molchilarning 

gazsiz qolishga yo‘l qo‘yilmaydi. Lekin bunday tizimlarning kamchi-

ligi ulardagi gaz quvurlari umumiy uzunligining kattaligi va natijada 

qurilishga ko‘p kapital mablag‘ talab qilishidir.

Tarmoqlangan boshi berk tizimlar shaharning har tarafiga tarmoq-

langan boshi berk gaz quvurlaridan iborat bo‘ladi. Quvurlarning oxirgi 

uchastkalari o‘zaro tutashmagan. Shuning uchun bunday tizimlarga 

kamroq kapital mablag‘ sarf bo‘lib, qurilish arzonga tushadi. Lekin 

bunday tizimlarning biror joyida avariya bo‘lsa, o‘sha joydan keyin 

---

15

joylashgan (gaz oqimi bo‘yicha) iste’molchilar gazsiz qoladi. Shuning 

uchun shaharlarda gaz ta’minotining ishonchliligini oshirish maqsadida 

kapital xarajatlar ko‘proq bo‘lsa ham, halqasimon tizimlar qo‘llaniladi.

Tarmoqlangan boshi berk tizimlar kichik aholi punktlarida, sanoat 

korxonalari hududida hamda biror shaharni gazlashtirish jarayoni bosh-

lanishida qo‘llanilishi mumkin. Bunda avval shaharning har tomoniga 

boshi berk asosiy gaz quvurlari o‘tkazilib, asosan, gaz iste’molchilari 

birinchi navbatda ta’minlanadi, keyinchalik esa gazlashtirish rivojlan-

tirilib, boshi berk gaz quvurlari o‘zaro tutashtiruvchi gaz quvurlari 

bilan ulanib, halqasimon gazlashtirish tizimlarini hosil qilishi mumkin. 

Shuning uchun boshi berk tizimlar kelajakdagi halqasimon gazlashtirish 

tizimlarining asosini tashkil qilishi mumkin.