Yuristlar malakasini oshirish markazi jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti

8- maqsad: o‘zb kiston va rivojlanish maqsadlarida global sh rikchilik

11-vazifa. Xalqaro moliya institutlari va donor mamlakatlar bilan hamkorlikni

faollashtirish

Shaxsning barkamol kamol topishiga, o‘sib k layotgan avlodning ijodiy

qobiliyatlarini aniqlash va rivojlantirishga, o‘quvchilarga m hnats varlikni

singdirishga, shuningd k ularning bo‘sh vaqtdan oqilona foydalanishiga

yo‘naltirilgan maktabdan tashqari ishlar tizimini tubdan takomillashtirish

maqsadida 2011-yil 28-f vralda O‘zb kiston R spublikasi Vazirlar

Mahkamasining “Maktabdan tashqari ta’lim tizimini yanada takomillashtirish

chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 50-sonli Qarori qabul qilindi. Qarorda shunday

yiladi:

“1. O‘zb kiston R spublikasi Xalq ta’limi vazirligi, Iqtisodiyot vazirligi va

Moliya vazirligi, Qoraqalpog‘iston R spublikasi Vazirlar K ngashi, viloyatlar va

Toshk nt shahar hokimliklarining faoliyat ko‘rsatayotgan maktabdan tashqari

ta’lim muassasalarining sonini va tuzilmasini takomillashtirish hamda uning

asosida har bir tuman va shaharda bittadan “Barkamol avlod” bolalar markazini,

shuningd k bittadan viloyat bolalar markazini, Qoraqalpog‘iston R spublikasida

---

189

esa r spublika bolalar markazini va Toshk nt shahrida -t xnik, badiiy ijodiyot,

o‘lkashunoslik va ekologiya bo‘yicha uchta r spublika bolalar markazlarini - ular

gishli ravishda tumanlar, shaharlar va viloyatlar hokimliklariga bo‘ysundirilgan

holda - hammasi bo‘lib 215 ta bolalar markazini shakllantirish to‘g‘risidagi taklifi

qabul qilinsin.

2. “Barkamol avlod” tuman (shahar) bolalar markazlari, viloyat

(Qoraqalpog‘iston R spublikasida r spublika markazi) va Toshk nt shahar bolalar

markazlarining, shuningd k uchta «Barkamol avlod» r spublika bolalar

markazlarining namunaviy tuzilmalari muvofiq ma’qullansin.

3. Quyidagilar “Barkamol avlod” bolalar markazlarining asosiy vazifalari

etib b lgilansin:

bolalarning ehtiyojlari va qiziqishlariga muvofiq ularning ijodiy va badiiy

qobiliyatlarini rivojlantirish, ularning foydali dam olishini tashkil etish;

hnats varlikni, kasb tayyorgarligining dastlabki uquv va ko‘nikmalarini

singdirish, fan va t xnikani rivojlantirishning istiqbolli yo‘nalishlariga muvofiq

xnik vositalar va kompyut r t xnologiyalari ishini o‘rganishni tashkil etgan holda

bolalar t xnik ijodkorligini rivojlantirish;

bolalar tomonidan jonajon o‘lka tarixi, arx ologik va madaniy m ros

chuqur o‘rganilishi, mamlakatimizning tabiiy boyliklari bilan tanishtirish hamda

ekologiya va atrof muhit muhofazasi sohasidagi asosiy bilimlarni egallab olish;

maktabdan tashqari ta’lim tizimiga ilg‘or p dagogik usullar va

todlardan, zamonaviy axborot-kommunikatsiya t xnologiyalaridan foydalangan

holda o‘qitishning yangi shakllarini k ng joriy etish”.

155

O‘zb kiston R spublikasi Vazirlar Mahkamasining “Barkamol avlod”

bolalar markazlari to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash haqida”gi 2011-yil 11-maydagi

130-son qarori qabul qilindi. Mazkur Qarorga

Ilovada “Barkamol avlod” bolalar

markazlari to‘g‘risida”gi Nizom tasdiqlangan bo‘lib, Nizomning

II qismi, 8-

bandida Markazning asosiy vazifalari b lgilab b rilgan, unga ko‘ra “

Quyidagilar

Markazning asosiy vazifalari hisoblanadi:

155

O‘zb kiston R spublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2011 yil, 9-son, 89-modda.

---

190

bolalarning ehtiyojlari va qiziqishlariga muvofiq ularning ijodiy va badiiy

qobiliyatlarini rivojlantirish, ularning foydali dam olishini tashkil etish;

hnats varlikni, kasb tayyorgarligining dastlabki o‘quv va ko‘nikmalarini

singdirish, fan va t xnikani rivojlantirishning istiqbolli yo‘nalishlariga muvofiq

xnik vositalar va kompyut r t xnologiyalari ishini o‘rganishni tashkil etgan holda

bolalar t xnik ijodkorligini rivojlantirish;

bolalar tomonidan jonajon o‘lka tarixi, arx ologik va madaniy m ros

chuqur o‘rganilishi, mamlakatimizning tabiiy boyliklari bilan tanishtirish hamda

ekologiya va atrof muhit muhofazasi sohasidagi asosiy bilimlarni egallab olish;

maktabdan tashqari ta’lim tizimiga ilg‘or p dagogik usullar va m todlardan,

zamonaviy axborot-kommunikatsiya t xnologiyalaridan foydalangan holda

o‘qitishning yangi shakllarini k ng joriy etish

Nizomning

III qismi, 9-bandida Markaz faoliyatini tashkil etish to‘g‘risida

fikr yuritilib, unga ko‘ra “

Markaz ko‘p tarmoqli bo‘lib, u faoliyat yuritadigan

hududning xusutsiyati, o‘quvchilarning qiziqishlari va ehtiyojlariga ko‘ra ularning

ijodiy imkoniyatlarini yanada rivojlantirishga qaratilgan t xnik, badiiy ijodiyot,

o‘lkashunoslik va ekologiya yo‘nalishlarini o‘z ichiga olgan holda faoliyat

ko‘rsatadi.

Markaz 6 yoshdan 16 yoshgacha bo‘lgan bolalarga ularning har tomonlama

kamol topishlari va bo‘sh vaqtlarini mazmunli o‘tkazishlari uchun k ng

imkoniyatlar yaratadi”.

156

O‘zb kiston R spublikasi Vazirlar Mahkamasining “Bolalarni tarbiyalashni

takomillashtirishga, sog‘lom va barkamol avlodni shakllantirishga doir qo‘shimcha

chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi 2011-yil 14-oktabrdagi 280-sonli Qarori qabul

qilinib, uning 1-Ilovasida “Bolalarni tarbiyalashni takomillashtirishga, sog‘lom va

barkamol avlodni shakllantirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar r jasi”

tasdiqlangan.

156

O‘zb kiston R spublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2011 yil, 19-son, 190-modda.

---

191

O‘zb kiston R spublikasi Vazirlar Mahkamasining 2012-yil 10-martdagi

“Bolalarning dam olishini tashkil etish va sog‘lomlashtirish tizimini yanada

takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 67-son Qarori bolalar dam olish

huquqini yanada yaxshiroq ta’minlashga qaratilgan. Mazkur Qarorning 1-Ilovasida

“R spublika oromgohlarida bolalarning dam olishini tashkil etish va

sog‘lomlashtirish kons psiyasi” tasdiqlangan. Mazkur Kons psiya O‘zb kiston

spublikasining

“Ta’lim to‘g‘risida”gi, “Kasaba uyushmalari, ularning huquqlari

va faoliyatining kafolatlari to‘g‘risida”gi, “Bola huquqlarining kafolatlari

to‘g‘risida

”gi qonunlariga, Birlashgan Millatlar Tashkilotining “Bola huquqlari

to‘g‘risidagi Konv nsiya”siga asoslangan holda ishlab chiqilgangan bo‘lib, u

bolalarning dam olishini tashkil etish va sog‘lomlashtirishni yanada

takomillashtirish va rivojlantirishga yo‘naltirilgan faoliyatda hamda turli

darajadagi dastur va r jalarni ishlab chiqishda asos bo‘lib

 xizmat qilishi ko‘zda

tutiladi.

Yosh avlodni tarbiyalashda oila va fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish

organlarining ta’lim muassasalari bilan o‘zaro hamkorligini takomillashtirishga

qaratilgan O‘zb kiston R spublikasi Vazirlar Mahkamasining 2012-yil 19-

iyundagi “Barkamol avlodni tarbiyalashda oila instituti va fuqarolarning o‘zini o‘zi

boshqarish organlarining ta’lim muassasalari bilan o‘zaro hamkorligini yanada

rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 175-sonli Qarori qabul qilindi. Mazkur

Qarorning 2-Ilovasida “Qoraqalpog‘iston R spublikasi Xalq ta’limi vazirligi,

Toshk nt shahar va viloyatlar xalq ta’limi boshqarmalari huzuridagi “Oila-

mahalla-ta’lim muassasasi” hamkorligi hududiy jamoat k ngashlarining

namunaviy tarkibi”, 3-Ilovada “Oila-mahalla-ta’lim muassasasi” hamkorlik

xanizmini kuchaytirish bo‘yicha chora-tadbirlar majmuasi” b lgilangan.

Ota-onasiz va qarovsiz qolgan bolalarni har tomonlama tarbiyalashga

qaratilgan hukumat hujjatlari orasida

O‘zb kiston R spublikasi Vazirlar

Mahkamasining

2012-yil 13-iyundagi “

Bolalar uylari to‘g‘risidagi nizomni

tasdiqlash haqida”gi

171-son

Qarori muhim rol o‘ynaydi. Mazkur Qarorga Ilovada

“Bolalar uylari to‘g‘risida

”

Nizom tasdiqlangan.

---

192

O‘zb kiston R spublikasi Vazirlar Mahkamasining 2012-yil 28-iyundagi

“R spublika bolalar ijtimoiy moslashuvi markazi faoliyatini yanada

takomillashtirish to‘g‘risida”gi 185-sonli Qarorida R spublika bolalar ijtimoiy

moslashuvi markazi faoliyatini yanada takomillashtirish masalalari o‘z aksini

topgan. Mazkur Qarorning

5-Ilovasida “Vazirlar Mahkamasining “R spublika

bolalar ijtimoiy moslashuvi markazini tashkil etish to‘g‘risida” 2004-yil 7-

sentabrdagi 419-son qaroriga kiritilayotgan o‘zgartirishlar” to‘g‘risida fikr

yuritilib, ular orasida quyidagi o‘zgartirishlar ham ko‘zda tutiladi:.

spublika bolalar ijtimoiy moslashuvi markazi jismoniy imkoniyatlari

ch klangan (nogironlar, jismoniy nuqsoni bo‘lgan hamda asab va ruhiyati buzilgan

bolalar, surunkali og‘ir kasalliklardan azob ch kuvchi bolalar), ijtimoiy va huquqiy

jihatdan xatarli guruhlarga kiradigan bolalarni ( timlar, ota-onasi yoki ularning

o‘rnini bosuvchi shaxslar qarovisiz qolgan bolalar, notinch oilalar bolalari),

shuningd k ijtimoiy moslashuvda qiyinchilikka ega bo‘lgan, biroq xatarli

guruhlarga kirmaydigan alohida iqtidorli bolalarni (umumiy maxsus qobiliyatli

bolalarni, xususan: sportga, badiiy, ilmiy va boshqa qobiliyatlarga ega bo‘lgan

bolalarni) (k yingi o‘rinlarda bolalar d b ataladi) ijtimoiy moslashtirish

muammolarini o‘rganuvchi mustaqil tashkilot hisoblanadi.

Unda Markaz tuzilmasiga quyidagilar kirishi ko‘zda tutiladi:

Jismoniy imkoniyatlari ch klangan bolalar muammolarini o‘rganish

bo‘limi;

Ota-onalari qarovisiz qolgan bolalar muammolarini o‘rganish bo‘limi;

Ijtimoiy va huquqiy jihatdan xatarli guruhlarga kiradigan bolalar

muammolarini o‘rganish bo‘limi;

Bolalarning huquqiy muammolarini o‘rganish bo‘limi;

Ijtimoiy ishlar bo‘limi;

Alohida iqtidorli bolalar muammolarini o‘rganish bo‘limi;

“Bola va Zamon” jurnali tahririyati;

Axborot-konsalting xizmati va boshqalar.

---

193

Markaz oldida turgan vazifalarni samarali bajarish maqsadida bolalarni

ijtimoiy moslashtirishning dolzarb muammolari bo‘yicha b lgilangan tartibda

boshqa tarkibiy bo‘linmalar ham tashkil etilishi mumkin”.

spublika bolalar ijtimoiy moslashuvi markazini yanada rivojlantirish va

uning tomonidan imkoniyatlari ch klangan, ijtimoiy va huquqiy tahdid

guruhlaridan bo‘lgan bolalarga va ularning oilalariga, shuningd k iqtidorli

bolalarga ko‘rsatilayotgan ijtimoiy-p dagogik, huquqiy, tibbiy-r abilitatsiya va

axborot-ta’lim yordamini k ngaytirish uchun zarur shart-sharoitlar yaratish

maqsadida

O‘zb kiston R spublikasi Vazirlar Mahkamasining 2013-yil 6-martdagi

“R spublika Bolalar ijtimoiy moslashuvi markazining mintaqaviy filiallari

faoliyatini tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 68-sonli Qarori qabul qilindi.

Unga ko‘ra

2012-yilda Farg‘ona shahrida R spublika bolalar ijtimoiy moslashuvi

markazining Farg‘ona mintaqaviy filiali tashkil etilganligi va 2013-2014-yillarda

Qarshi va Samarqand shaharlarida Markazning mintaqaviy filiallari tashkil etilishi

nazarda tutilganligi; Markaz tomonidan R spublika bolalar ijtimoiy moslashuvi

markazining mintaqaviy filiallari to‘g‘risidagi Namunaviy nizom b lgilangan

tartibda tasdiqlanganligi; Markazning mintaqaviy filiallari faoliyatini

moliyalashtirish Davlat byudj ti param trlarining t gishli yilga “Ta’lim” sohasida

nazarda tutiladigan byudj t mablag‘lari hisobiga amalga oshirilishi”, d b ko‘rsatib

o‘tilgan.

Bolalarni ijod qilish huquqini ta’minlashga qaratilgan normalar ichida

O‘zb kiston R spublikasi Vazirlar Mahkamasining “Toshk nt shahrida ximiya

bo‘yicha maktab o‘quvchilarining 47-Xalqaro M nd

v olimpiadasini o‘tkazish

to‘g‘risida”gi 2012-yil 13-d kabrdagi 352-sonli Qarori muhim rol o‘ynaydi.

Mazkur Qaror nafaqat maktab o‘quvchilarni jahon olimpiadasini o‘tkazishni

ko‘zda tutadi, balki O‘zb kiston ham himiya sohasida jahonning ilmiy

markazlaridan biri ekanligining e’tirofi hisoblanadi.

Kattalar kabi, bolalarning ham ijtimoiy himoya qilish masalalarini

takomillashtirishga qaratilgan O‘zb kiston R spublikasi Vazirlar Mahkamasining

“Kam ta’minlangan oilalarga ijtimoiy nafaqalar va moddiy yordamni tayinlash va

---

194

to‘lash tartibi to‘g‘risidagi nizomni tasdqilash to‘g‘risidagi”gi 2013-yil 15-

vraldagi 44-sonli Qarori qabul qilingan.

Bolalarning sport bilan shug‘ullanish borasidagi huquqlarini amalga

oshirishni takomillashtirishga qaratilgan O‘zb kiston R spublikasi Vazirlar

Mahkamasining 2014-yil 5-maydagi “O‘zb kiston R spublikasi Xalq ta’limi

vazirligi huzuridagi bolalar sportini rivojlantirish jamg‘armasining valyuta

mablag‘larini jalb etgan holda bolalar sporti uchun mahsulotlar ishlab chiqaruvchi

korxonalarni yanada rivojlantirish va mod rnizatsiya qilish chora-tadbirlari

to‘g‘risida”gi 114-sonli Qarori qabul qilindi.

Unda O‘zb kiston R spublikasi Pr zid ntining “O‘zb kiston R spublikasi

Xalq ta’limi vazirligi huzuridagi Bolalar sportini rivojlantirish jamg‘armasi

byudj tini hamda 2014-yilda bolalar sporti oby ktlari, suzish havzalari va bolalar

musiqa hamda san’at maktablarini qurish, r konstruksiya qilish va mukammal

ta’mirlash manzilli dasturlarini tasdiqlash to‘g‘risida” 2014-yil 31-yanvardagi PQ-

2118-son qaroriga muvofiq, shuningd k O‘zb kiston R spublikasida bolalar

sportini yanada rivojlantirish, mahalliy ishlab chiqaruvchi korxonalarning talab

yuqori bo‘lgan va zamonaviy sifat standartlariga javob b radigan sport kiyim-

chaklari, poyabzali, buyumlari va anjomlarining yangi turlarini ishlab

chiqarishni o‘zlashtirishga doir faoliyatini k ngaytirish va rag‘batlantirish

maqsadida O‘zb kiston R spublikasi Xalq ta’limi vazirligi huzuridagi Bolalar

sportini rivojlantirish jamg‘armasining valyuta mablag‘larini jalb etgan holda

bolalar sporti uchun mahsulotlar ishlab chiqaruvchi korxonalarni yangidan qurish,

konstruksiya va mod rnizatsiya qilish bo‘yicha amalga oshiriladigan loyihalarni

tijorat banklari tomonidan kr ditlash tartibi to‘g‘risidagi nizom tasdiqlandi.

157

Qayd etish lozimki, 2014-yilda ham, bolalarni ham jismonan, ham aqliy

tarbiyasi davlat siyosatining asosiy yo‘nalishi sifatida qolmoqda.

M

amlakatda jismoniy sog‘lom, ma’naviy yetuk, har tomonlama uyg‘un va

barkamol rivojlangan, mustaqil fikrlaydigan, int ll ktual salohiyatga, chuqur bilim

va zamonaviy dunyoqarashga ega, Vatanimizning taqdiri va k lajagi uchun

157

O‘zb kiston R spublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2014 yil, 19-son, 213-modda.

---

195

mas’uliyatni o‘z zimmasiga olishga qodir bo‘lgan yosh avlodni tarbiyalab voyaga

yetkazish vazifasini izchil davom ettirish uchun aniq maqsadga qaratilgan k ng

ko‘lamdagi kompl ks chora-tadbirlarni amalga oshirish, davlat va jamiyatning

barcha kuch va imkoniyatlarini shu yo‘lda safarbar etish maqsadida hamda 2014-

yil “Sog‘lom bola yili” d b e’lon qilindi. Shu munosabat bilan, O‘zb kiston

spublikasi Pr zid ntining 2014-yil 19-f vralda “Sog‘lom bola yili” Davlat

dasturi to‘g‘risida”gi PQ-2133-son qarori qabul qilindi. Unda, “Sog‘lom bola yili”

Davlat dasturini amalga oshirishning ustuvor vazifalari va yo‘nalishlari etib

quyidagilar b lgilab qo‘yildi:

sog‘lom va har tomonlama barkamol avlodni shakllantirish uchun

qonunchilik va normativ-huquqiy bazani yanada takomillashtirish, bu borada qulay

tashkiliy-huquqiy shart-sharoitlarni yaratishga qaratilgan yangi qoida va

’yorlarni ishlab chiqish;

sog‘lom bolaning dunyoga k lishi masalasiga sog‘lom va ahil oilaning

vasi sifatida qarab, oilada o‘zaro hurmat va m hr-muhabbat, yuksak axloqiy va

ma’naviy qadriyatlar muhitini shakllantirish, yosh oilalarning oyoqqa turib olishi

uchun moddiy yordam ko‘rsatish, onalik va bolalik muhofazasini ta’minlash, ona

va bolaning salomatligini mustahkamlash, ayollarning o‘z qobiliyat va

imkoniyatlarini ro‘yobga chiqarishi, ularning ro‘zg‘or tashvishlarini

yengillashtirish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish;

sog‘lom bolani voyaga yetkazishda, patologiyalarsiz bolalar tug‘ilishida

sog‘liqni saqlash tizimi va tibbiyot xodimlarining roli va mas’uliyatini oshirish,

sog‘liqni saqlash tizimining moddiy-t xnika bazasini va kadrlar salohiyatini

yanada mustahkamlash, aholining tibbiy madaniyatini oshirish bo‘yicha k ng

ko‘lamli axborot-tushuntirish ishlarini muntazam olib borish;

sog‘lom bolani shakllantirishda ta’lim-tarbiya tizimi va sportning rolini

kuchaytirish, maktabgacha ta’lim muassasalari tarmog‘ini k ngaytirish, ularni

yuqori malakali va tajribali p dagoglar bilan ta’minlash, boshlang‘ich ta’limning

yuqori sifatini ta’minlagan holda bolalarni maktabga tayyorlash darajasini tubdan

oshirish, ilg‘or p dagogik va axborot-kommunikatsiya t xnologiyalarini

---

196

amaliyotga k ng joriy etish, sog‘lom turmush tarzini k ng targ‘ib etish, bolalar,

ayniqsa qiz bolalar o‘rtasida jismoniy tarbiya va sportga m hr uyg‘otish bo‘yicha

aniq chora-tadbirlarni amalga oshirish;

sog‘lom va barkamol avlodni tarbiyalab voyaga yetkazishda davlat va

jamiyat tomonidan ko‘rsatiladigan yordam va madadni kuchaytirish, mazkur

jarayonlar uchun mas’ul bo‘lgan sog‘liqni saqlash, ta’lim, madaniyat, ijtimoiy

muhofaza muassasalarida zamonaviy talablarga javob b radigan shart-sharoitlarni

yaratish, ularni rivojlantirishga yo‘naltiriladigan mablag‘lardan foydalanish

samaradorligini oshirish, sog‘lom bolani tarbiyalash bo‘yicha ilg‘or xalqaro

tajribani k ng ko‘lamda o‘rganish va amalda joriy etish;

sog‘lom bolani, ayniqsa, qiz bolalarni tarbiyalab voyaga yetkazishda,

zamonaviy bilim va kasb-hunarlarni egallashi uchun ularga ko‘mak b rish,

bolalarni turli to‘garaklarga jalb etish, tadbirkorlikni rivojlantirish bo‘yicha

mahalla va boshqa jamoat tuzilmalarining rolini oshirish, huquq va imkoniyatlarini

ngaytirish, oilalar va jamiyatda o‘zaro hamjihatlik, tinchlik va osoyishtalikni

mustahkamlash, kam ta’minlangan oilalarga moddiy va ma’naviy yordamni o‘z

vaqtida va manzilli ko‘rsatish borasida mahalla va boshqa jamoat tuzilmalarining

mas’uliyatini kuchaytirish;

«Sog‘lom bola yili» Davlat dasturining maqsad va vazifalari hamda uning

bajarilishi to‘g‘risida k ng axborot-tushuntirish ishlari olib borilishini tashkil etish,

bunda ommaviy axborot vositalarining, shu jumladan, el ktron ommaviy axborot

vositalarining va Int rn t tarmog‘ining imkoniyatlarini faol ishga tushirish

158

.