Yuristlar malakasini oshirish markazi jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti

5. Bola huquqlariga ixtisoslashgan xalqaro nodavlat tashkilotlari

Bugungi globallashuv jarayoni rivojlanib, xalqaro munosabatlarning barcha

suby ktlarini ushbu jarayonga tobora kuchli jalb etayotgan bir paytda, bu

111

 Batafsil ma’lumotlar uchun qarang: Mo’minov A., Tillabaev M. Inson huquqlari /Darslik Mas’ul muharrir

A.X.Saidov. -2-nashr. –T.: Adolat, 2013. -B.229-230

---

113

jarayonda xalqaro hukumatlararo tashkilotlar bilan bir qatorda xalqaro nohukumat

tashkilotlarining roli va ahamiyati ham oshib bormoqda. Shu nuqtai nazardan

ushbu tashkilotlarga bo‘lgan qiziqish tobora ortib bormoqda. Chunki, ular xalqaro-

maydonga an’anaviy xalqaro hukumatlararo tashkilotlar bilan bir qatorda xalqaro

munosabatlarning faol aktorlari (ishtirokchilari) sifatida chiqmoqda. Bu

tashkilotlarning xalqaro-maydondagi ta’sirini kuchayib borishi, davlatlar bilan

hamkorligi k ngayib borishi va davlatlararo hamkorlikdagi masalalarni xal etishda,

ba’zida muhim rolni o‘ynashi, albatta bu tashkilotlarni ahamiyatini oshib

borayotganini ko‘rsatadi.

Xalqaro nohukumat tashkilot (XNHT) – bu muayyan maqsadlarga va ularga

erishishning o‘rnatilgan shakllariga ega bo‘lgan jismoniy yoki yuridik shaxslarning

assotsiatsiyasi yoki f

ratsiyasidir.

BMT Bosh Assambl yasining 1968-yil 23-maydagi 1296 (XIV)

zolyutsiyasiga muvofiq, xalqaro nohukumat tashkiloti (XNHT) – bu

hukumatlararo bitimlar asosida ta’sis etilmagan har qanday xalqaro tashkilotdir.

BMT Iqtisodiy va ijtimoiy k ngashi (EKOSOS)ning 1996-yil 25-iyuldagi 1996/31

zolyutsiyasiga asosan XNHT – bu xalqaro hukumatlararo shartnoma asosida

tashkil topmagan va tijorat maqsadlarida foyda olishni ko‘zlamagan har qanday

nohukumat tashkilotdir.

Xalqaro nohukumat tashkilotlari – hukumatlararo bitimlar asosida emas,

balki bitta davlatning milliy qonunchiligiga muvofiq ro‘yhatdan o‘tkazilgan ta’sis

hujjatlariga asosan tashkil etiladigan, o‘z faoliyatida foyda olishni va tijorat

maqsadlarini ko‘zlamaydigan va ikkitadan kam bo‘lmagan davlatlar hududida

faoliyat olib boradigan va o‘z faoliyatida BMT Ustavi ruhi va prinsiplariga hamda

xalqaro huquq normalariga muvofiq k luvchi yagona ichki maqsad yo‘lida

birlashishni maqsad qilib olgan dunyoning turli mamlakatlarining jamoatchiligi

vakillarini birlashtirgan tashkiliy shakldir

112

.

112

Xalqaro nohukumat tashkilotlarining huquqiy maqomi bo‘yicha batafsil ma’lumot uchun qarang:

 Mo‘minov A.

Xalqaro tashkilotlar huquqi shakllanishining nazariy masalalari. –T.: JIDU, 2013.

---

114

mak, xalqaro nohukumat (yoki O‘zb kiston qonunchiligi bo‘yicha nodavlat

notijorat) tashkilotlarning huquqiy maqomi, milliy darajadagi nohukumat

tashkilotlari kabi milliy qonunchilikka asoslanadi.

Jumladan, nodavlat notijorat tashkilotlarining huquqiy maqomi va faoliyatini

huquqiy tartibga solish sohasida asosiy qonunlardan biri, 1999-yil 14 apr lda qabul

qilingan O‘zb kiston R spublikasining “Nodavlat notijorat tashkilotlari

to‘g‘risida”gi Qonunining 14-moddasiga ko‘ra,