Yuristlar malakasini oshirish markazi jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti

ISHGA QABUL QILISH UCHUN ENG KICHIK YOSH

TO‘G‘RISIDAGI 138-KONVYENSIYA

1973-yil 26-iyun

Xalqaro M hnat Tashkiloti Bosh Konf

nsiyasining

58-S ssiyasida qabul qilingan

O‘zb kiston R spublikasining 2008-yil 4 apr ldagi

O‘RQ-140-son Qonuniga muvofiq ratifikatsiya qilingan

Xalqaro M hnat Tashkilotining Bosh konf

nsiyasi,

Xalqaro M hnat Byurosining Ma’muriy k ngashi tomonidan J

vada

chaqirilib va 1973-yilning 6-iyunida o‘zining ellik sakkizinchi S ssiyasiga

to‘planib,

ishga qabul qilish uchun eng kichik yosh to‘g‘risidagi bir qancha takliflarni

qabul qilishga qaror chiqarib va bu S ssiya kun tartibining to‘rtinchi bandi

hisoblanib,

Sanoatda eng kichik yosh to‘g‘risidagi 1919-yilgi Konv nsiya, D ngizda

ishlash uchun eng kichik yosh to‘g‘risidagi 1920-yilgi Konv nsiya, Qishloq

xo‘jaligida eng kichik yosh to‘g‘risidagi 1921-yilgi Konv nsiya, Flotda ko‘mir

yuklovchi va o‘t yoquvchi uchun eng kichik yosh to‘g‘risidagi 1921-yilgi

Konv nsiya, Nosanoat ishlarda eng kichik yosh to‘g‘risidagi 1932-yilgi

Konv nsiya, D ngizda ishlash uchun eng kichik yosh to‘g‘risidagi 1936-yilgi

(qayta ko‘rib chiqilgan) Konv nsiya, Sanoatda eng kichik yosh to‘g‘risidagi 1937-

yilgi (qayta ko‘rib chiqilgan) Konv nsiya, Nosanoat ishlardagi eng kichik yosh

to‘g‘risidagi 1937-yilgi (qayta ko‘rib chiqilgan) Konv nsiya, Baliqchilar uchun

eng kichik yosh to‘g‘risidagi 1959-yilgi Konv nsiya hamda Yer osti ishlariga

ruxsat b riladigan eng kichik yosh to‘g‘risidagi 1965-yilgi Konv nsiya qoidalarini

e’tiborga olib,

bolalar m hnatini to‘liq b kor qilishga erishish maqsadda, ch klangan

iqtisodiy s ktorlarda qo‘llaniladigan mavjud shartnomalarni bosqichma-bosqich

almashtiruvchi umumiy shartnoma ishlab chiqish vaqti k lganini e’tiborga olib,

mazkur takliflarga xalqaro konv nsiya shaklini b rishga qaror qilib,

bir ming to‘qqiz yuz yetmish uchinchi yil-iyun oyining yigirma oltinchi

kunida quyidagi "Eng kichik yosh to‘g‘risidagi 1973-yilgi Konv nsiya" d b

nomlanishi mumkin bo‘lgan Konv nsiyani qabul qildi:

1-modda

Tashkilotining har bir a’zosi, ushbu Konv nsiya unga nisbatan kuchga

kirgan bo‘lsa, bolalar m hnatini batamom b kor qilishni ta’minlashga

---

447

yo‘naltirilgan va ishlashga yoki yollanishga ruxsat etilgan eng kichik yoshni

o‘smirlarning to‘la jismoniy va aqliy rivojlanish darajasiga mos k ladigan

yoshgacha bosqichma-bosqich oshirishga yo‘naltirilgan milliy siyosatni amalga

oshirish majburiyatini o‘z zimmasiga oladi.

2-modda

1. Ushbu Konv nsiyani ratifikatsiya qiladigan Tashkilotning har bir a’zosi,

ratifikatsiya to‘g‘risidagi hujjatga ilova qilinadigan d klaratsiyasida, o‘z hududi

doirasida va hududida ro‘yxatga olingan transport vositalarida ishga qabul

qilinishga yoki yollanishga ruxsat etilgan eng kichik yoshni ko‘rsatadi; mazkur

Konv nsiyaning 4-8-moddalari shartiga binoan, mazkur eng kichik yoshdan kichik

bo‘lgan shaxslarga har qanday ish turida ishlashiga yoki yollanishiga yo‘l

qo‘yilmaydi.

2. Ushbu Konv nsiyani ratifikatsiya qilgan Tashkilotning har bir a’zosi,

yinchalik, k yingi d klaratsiyasi orqali, mamlakatda o‘rnatilgan eng kichik

yoshni yangitdan, avval o‘rnatilgan eng kichik yoshidan kattaroq yosh

lgilaganligi haqida Xalqaro M hnat Byurosi Bosh dir ktorini xabardor qilishi

mumkin.

3. Mazkur modda 1-bandi asosida b lgilanadigan eng kichik yosh majburiy

maktab ta’limini tugallash uchun zarur bo‘lgan yoshdan kam bo‘lmasligi k rak va

har qanday holda o‘n b sh yoshdan kichik bo‘lmasligi zarur.

4. Iqtisodiyoti va ta’lim imkoniyatlari yetarlicha rivojlanmagan Tashkilot

a’zosi, mazkur modda 3-bandi qoidalaridan qat’i nazar, ish b ruvchilar va

hnatkashlarning t gishli tashkilotlari bilan, agar shunday tashkilotlar mavjud

bo‘lsa, maslahatlashilgandan so‘ng dastavval eng kichik yosh d b o‘n to‘rt yoshni

lgilashi mumkin.

5. Yuqoridagi band qoidalariga muvofiq eng kichik yosh d b o‘n to‘rt

yoshni b lgilagan Tashkilotning har bir a’zosi Xalqaro M hnat Tashkiloti

Ustavining 22-moddasiga muvofiq o‘zining mazkur Konv nsiya ijrosi to‘g‘risidagi

ma’ruzasiga quyidagi bayonotlarni kiritadi:

a) ushbu qaror qabul qilinishi sabablari o‘zgarmaganligi; yoki

b) u muayyan sanadan e’tiboran o‘zining mazkur qoidalardan foydalanish

huquqidan voz k chishini.

3-modda

1. O‘z xusutsiyati yoki amalga oshiriladigan sharoitiga ko‘ra o‘smir

sog‘lig‘i, xavfsizligi yoki ma’naviyatiga ziyon yetkazishi mumkin bo‘lgan har

qanday ish turiga yoki yollanma ish turiga qabul qilish uchun eng kichik yosh o‘n

sakkiz yoshdan kam bo‘lmasligi k rak.

2. Ushbu modda 1-bandi qo‘llaniladigan ish turlari yoki yollanma ish turlari

milliy qonun hujjatlarii yoki vakolatli hokimiyat organi tomonidan ish b ruvchilar

---

448

va m hnatkashlarning t gishli tashkilotlari bilan, agar bunday tashkilotlar mavjud

bo‘lsa, maslahatlashilgandan so‘ng b lgilanadi.

3. Ushbu modda 1-bandi qoidalaridan qat’i nazar, milliy qonun hujjatlarii

yoki vakolatli hokimiyat organi ish b ruvchilar va m hnatkashlarning t gishli

tashkilotlari bilan, agar bunday tashkilotlar mavjud bo‘lsa, maslahatlashilgandan

so‘ng o‘n olti yoshdan kichik bo‘lmagan shaxslarga ishlashga yoki yollanib

ishlashga, ularning sog‘lig‘i, xavfsizligi va ma’naviyati to‘la muhofaza etilishi va

ular yetarlicha maxsus ta’lim hamda faoliyatning t gishli sohasi bo‘yicha kasbiy

tayyorgarlik olishlari sharti bilan ruxsat b rishlari mumkin.

4-modda

1. Zaruratga ko‘ra vakolatli hokimiyat organi ish b ruvchilar va

hnatkashlarning t gishli tashkilotlari bilan, agar bunday tashkilotlar mavjud

bo‘lsa, maslahatlashilgandan so‘ng, mazkur Konv nsiyaning qo‘llanilishi

doirasidan ishlarning yoki yollanma ishlarning ch klangan toifalarini, ya’ni

ularning qo‘llanilishida alohida va muhim muammolar vujudga k ladigan

toifalarini chiqarib tashlashlari mumkin.

2. Ushbu Konv nsiyani ratifikatsiya qiladigan Tashkilotning har bir a’zosi,

Xalqaro M hnat Tashkiloti Ustavining 22-moddasiga binoan taqdim etiladigan,

mazkur Konv nsiyaning qo‘llanilishi to‘g‘risidagi o‘zining birinchi ma’ruzasida,

mazkur modda 1-bandiga muvofiq chiqarib tashlanishi mumkin bo‘lgan barcha

toifalarni, chiqarib tashlash sabablarini ko‘rsatgan holda qayd etadi hamda

navbatdagi ma’ruzalarda chiqarib tashlangan mazkur toifalarga nisbatan o‘z milliy

qonunchiligi va amaliyotining ahvoli to‘g‘risida va Konv nsiya qoidalari ushbu

toifalarga nisbatan qanday qo‘llanilayotganligi yoki qo‘llanilishi

mo‘ljallanayotganligi to‘g‘risida ma’lum qiladi.

3. Ushbu Konv nsiya 3-moddasi bilan qamrab olinadigan ish turi yoki

yollanma ish turi, mazkur modda bajarilishidan k lib chiqib, ushbu Konv nsiya

qo‘llanishi doirasidan chiqarib tashlanmasligi k rak.

5-modda

1. Iqtisodiyoti va ma’muriy imkoniyatlari yetarlicha rivojlanmagan

Tashkilotning a’zosi, ish b ruvchilar va m hnatkashlarning t gishli tashkilotlari

bilan, agar shunday tashkilotlar mavjud bo‘lsa, maslahatlashilgandan so‘ng,

dastavval mazkur Konv nsiya qo‘llanilishi doirasini ch klab qo‘yishi mumkin.

2. Mazkur modda 1-bandi qoidalarini qo‘llayotgan Tashkilotning har bir

a’zosi ratifikatsiya to‘g‘risidagi hujjatiga ilova qilinadigan d klaratsiyada, mazkur

Konv nsiya qoidalarini u qo‘llaydigan iqtisodiy faoliyat tarmoqlari yoki

korxonalar turlarini ko‘rsatishi lozim.

3. Konv nsiya qoidalari h ch bo‘lmaganda quyidagi sohalarda qo‘llanilishi

lozim: shaxta va kar rlarda; ishlov b rish sanoatida; qurilishda; el ktr, gaz va suv

ta’minotida; sanitariya xizmatlarida; transport, omborlar va aloqa xizmatida;

---

449

ekinzorlar va tijorat maqsadlari uchun mahsulot ishlab chiqaradigan boshqa

qishloq xo‘jalik korxonalaridagi ishlarda, shu jumladan,, mahalliy ist ’mol uchun

mahsulot ishlab chiqaradigan, doimiy ravishda yollanma m hnatkashlardan

foydalanmaydigan oilaviy va kichik xo‘jaliklarda.

4. Mazkur Konv nsiya qo‘llanilishi doirasini ushbu modda qoidalariga

muvofiq ch klaydigan Tashkilotning har bir a’zosi:

a) Xalqaro M hnat Tashkiloti Ustavining 22-moddasiga muvofiq taqdim

etiladigan ma’ruzasida mazkur Konv nsiya qo‘llanilishi doirasidan chiqarilgan

faoliyat sohalarida o‘smirlar va bolalarning ishlashi yoki yollanib ishlashining

umumiy ahvoli to‘g‘risidagi va mazkur Konv nsiya qoidalari k ngroq qo‘llanilishi

yo‘lida amalga oshirilgan har qanday ijobiy o‘zgarishlar to‘g‘risidagi

ma’lumotlarni ko‘rsatishi lozim;

b) xohlagan vaqtda, Xalqaro M hnat Byurosi Bosh dir ktoriga

yuboriladigan d klaratsiyasi orqali, Konv nsiya qo‘llanilishi doirasini rasman

ngaytirishi mumkin.

6-modda

Ushbu Konv nsiya bolalar va o‘smirlar tomonidan umumta’lim maktablari,

kasb-hunar va t xnika ta’limi yoki boshqa o‘quv muassasalarida bajariladigan

ishlarga yoki kamida o‘n to‘rt yoshda bo‘lgan shaxslar tomonidan vakolatli

hokimiyat organlari - ish b ruvchilar va m hnatkashlarning t gishli tashkilotlari

bilan, agar bunday tashkilotlar mavjud bo‘lsa, maslahatlashilgandan so‘ng -

lgilab qo‘ygan shartlarga muvofiq korxonalarda bajaradigan ishlarga nisbatan va

quyidagilarning tarkibiy qismi hisoblanadigan ishlarga nisbatan qo‘llanilmaydi:

a) asosiy mas’uliyat maktab yoki kasbiy tayyorgarlik muassasasi zimmasida

bo‘lgan ta’lim yoki tayyorgarlik kursining;

b) asosan yoki butunlay korxonada amalga oshiriladigan, vakolatli

hokimiyat organi tomonidan ma’qullangan kasbiy tayyorgarlik dasturining;

s) kasbiy yoki kasbiy tayyorgarlik turini tanlashni yengillashtirishga

qaratilgan kasbga yo‘naltirish dasturlarining.

7-modda

1. Milliy qonun hujjatlarii o‘n uch yoshdan o‘n b sh yoshgacha bo‘lgan

shaxslarga yengil ishlarda ishlashga yoki yollanib ishlashga ruxsat etishi mumkin,

agar bu:

a) ularning sog‘lig‘i va rivojlanishi uchun zararli bo‘lmasa;

b) ularning maktabga qatnashiga, ularning vakolatli hokimiyat organlari

tomonidan tasdiqlangan kasbga yo‘naltirish yoki kasbiy tayyorgarlik dasturlarida

ishtirok etishlariga, yoki ularning olgan o‘quvlaridan foydalanish layoqatiga zarar

yetkazmaydigan bo‘lsa.

2. Milliy qonun hujjatlarii kamida o‘n b sh yoshda bo‘lgan, l kin majburiy

maktab ta’limini tugallamagan shaxslarga, mazkur modda 1-bandi "a" va "b"

---

450

kichik bandlari talablariga rioya etish sharti bilan, ishlashga yoki yollanib ishlashga

ruxsat etishi mumkin.

3. Vakolatli hokimiyat organi ishlashga yoki yollanib ishlashga mazkur

modda 1 va 2-bandlariga muvofiq ruxsat etilgan faoliyat sohalarini aniqlaydi

hamda bunday ishning yoki yollanma ishning bajarish mumkin bo‘lgan ish vaqti

davomiyligi va sharoitini b lgilaydi.

4. Mazkur modda 1 va 2-bandlari qoidalaridan qat’i nazar, 2-modda 4-bandi

qoidalarini qo‘llayotgan Tashkilot a’zosi, u uchun zarur bo‘lgan muddatda, mazkur

modda 1-bandida ko‘rsatilgan o‘n ikki va o‘n to‘rt yoshlarni - o‘n uch va o‘n b sh

yoshlar bilan, 2-bandida esa o‘n to‘rt yoshni - o‘n b sh yosh bilan almashtirishi

mumkin.

8-modda

1. Vakolatli hokimiyat organi, ish b ruvchilar va m hnatkashlarning t gishli

tashkilotlari bilan, agar bunday tashkilotlar mavjud bo‘lsa, maslahatlashilgandan

so‘ng, ruxsatnomalar b rish yo‘li orqali mazkur Konv nsiya 2-moddasida ko‘zda

tutilgan ishga yoki yollanma ishga qabul qilishni man etish qoidasini ayrim

hollarda, badiiy tadbirlarda ishtirok etish kabi maqsadlar uchun, istisno qilishi

mumkin.

2. Shu tartibda b riladigan ruxsatnoma ishlash yoki yollanib ishlash mumkin

bo‘lgan sharoitni b lgilaydi va ish vaqti davomiyligini ch klaydi.

9-modda

1. Vakolatli hokimiyat organi tomonidan mazkur Konv nsiya qoidalarini

hayotga samarali tatbiq etishni ta’minlash uchun zarur chora-tadbirlar ko‘riladi,

shu jumladan,, t gishli jazolarni b lgilash choralari ko‘riladi.

2. Milliy qonun hujjatlarii yoki vakolatli hokimiyat organi tomonidan

Konv nsiya ijrosini ta’minlovchi qoidalarning rioya etilishiga mas’ul bo‘lgan

shaxslar b lgilanadi.

3. Milliy qonun hujjatlarii yoki vakolatli hokimiyat organi tomonidan ish

ruvchi tasarrufida va xizmatida bo‘ladigan ro‘yxatlar yoki boshqa hujjatlar

tayinlanadi: bunday ro‘yxatlar yoki hujjatlarda ish b ruvchi tomonidan yollangan

yoki u uchun ishlaydigan va o‘n sakkiz yoshdan kichik bo‘lgan shaxslar ism-

sharifi, yoshi yoki tug‘ilgan sanasiga doir ma’lumotlar zarur darajada tasdiqlangan

holda ko‘rsatiladi.