Yuristlar malakasini oshirish markazi jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti

Bolaning yashash huquqini ta’minlash bo‘yicha ota-onalarning

majburiyatlari.

O‘zb kiston R spublikasi Oila kod ksiga binoan, bolaning

yashash huquqi va sog‘lom rivojlanishga bo‘lga huquqiing himoya qilinishi eng

avvalo uning ota onasi yoki ularning o‘rnini bosuvchi shaxslar tomonidan amalga

oshiriladi. Ular o‘z bolalarining sog‘lig‘i, jismoniy ruhiy, ma’naviy va ahloqiy

kamaloti haqida g‘amxo‘rlik qilishlari shart. Ota-onalik huquqini amalga

oshirishda ota-ona bolalarining jismoniy va ruhiy sog‘lig‘iga, ahloqiy kamolotiga

zarar yetkazishga haqli emas. Bolalarni tarbiyalash usullari m nsimaslik,

shavfatsizlik, qo‘pollikdan, insoniy qadr qimmatni kamsituvchi muomaladan,

bolalarni hakoratlash yoki ekspluatatsiya qilishdan xoli bo‘lishi k rak. Ota-onalik

huquqini suit ’mol qilsa bolalarga nisbatan shafqatsiz muomalada bo‘lsa jumladan

jismoniy kuch ishlatsa yoki ruhiy ta’sir ko‘rsatsa, o‘z bolalarinig hayoti yoki

sog‘lig‘iga qarshi qasddan jinoyat sodir qilgan bo‘lsa ota-onalik huquqidan

mahrum qilinishi mumkin. Ta’kidlash joizki, bolaning hayoti va sog‘lig‘i b vosita

---

215

xavf ostida qolganda vasiylik va homiylik organi bolani ota-onadan (ularning

biridan) yoki bolani o‘z qaramog‘iga olgan boshqa shaxslardan zudlik bilan

olishga haqlidir. Bolani zudlik bilan olish fuqarolar o‘zini o‘zi boshqarish

organining t gishli hujjatiga asosan amalga oshiriladi.

Bolaning individuallikka bo‘lgan huquqi aslida bolaning boshqa asosiy

huquq va erkinliklarini ta’minlash uchun zamin hisoblanadi. Bolaning

individualikka bo‘lgan huquqi unga ismi olish, fuqarolikka ega bo‘lish, o‘z ota-

onasini bilish va ularning g‘amxo‘rligidan bahramand bo‘lish huquqi b rilishi

orqali ta’minlanadi. Davlat Bola huquqlari to‘g‘risidagi konv nsiyaga binoan, bu

huquqlarini amaldagi qonun hujjatlariga muvofiq tarzda amalga oshirilishini

ta’minlaydi.

Bola huquqlari to‘g‘risidagi konv nsiyaning 7-moddasida, “1.

Bola tug‘ilgan

zahoti ro‘yxatga olinadi va tug‘ilgan daqiqasidan boshlab ism bilan atalish va

fuqarolikka ega bo‘lish, shuningd k, iloji boricha, o‘z ota-onasini bilish va

ularning g‘amxo‘rliklaridan bahramand bo‘lish huquqlarini olishga haqli

hisoblanadi. 2. Ishtirokchi-davlatlar bunday huquqlar o‘z milliy qonunchiliklariga

muvofiq amalga oshirilishini, ularning majburiyatlari shu sohaga t gishli xalqaro

xujjatlarga asosan, xususan, bola boshqa fuqarolikka ega bo‘lmagan taqdirda

bajarilishini ta’minlaydilar”, d b ta’kidlangan.

Ishtirokchi davlatlar ularning yuridiksiyasida bo‘lgan har bir bolaning,

jumladan, 2-moddada mustahkamlab qo‘yilganid k, boshqa millatga mansub,

boshpana izlayotgan, qochoqlar va fuqarolikka ega bo‘lmagan bolalarni ham

tug‘ilishini ro‘yxatga olinishini ta’minlashi shart. Bu huquq bolani huquq suby kti